Mostrando las entradas para la consulta creguts ordenadas por relevancia. Ordenar por fecha Mostrar todas las entradas
Mostrando las entradas para la consulta creguts ordenadas por relevancia. Ordenar por fecha Mostrar todas las entradas

martes, 5 de octubre de 2021

Glosario, Ramon Lull, C

 C.


ÇA. adv. Aquí. (de çá e de lá, llá)

CAB. sust, c. Cabeza. (cap : caput : capita etc)
CAB. V. Cabe.
CABAL. sust. c. Caudal.
CABAL. Cabal, completo.
CABALORS. V. CABALÓS.
CABALÓS. adj. Caudaloso, provechoso, cabal, cumplido. (caudalós)
CABER. v. modo inf. Caber.
CAÇAR. v. modo inf. Cazar.
CAEN. v. Caen. (cauen)
CAHECH. v. Cayó.

CAHUT. part. pas. de "caer". Caído. (caigut, cahút)

CAL. Importa. - No cal; no importa. Molt cal; mucho importa. - Que li cal; que le importa; - No 't cal; no te importa, no te es necesario.
CALCIGAT. part. pas. de "calcigar". Hollado, pisado, pisoteado.

CALER. v. modo inf. Ser necesario, importar.

CALT. sust. c. Calor. (caldo)
CAMIAR. v. modo inf. Cambiar, transformar, trocar.
CAMIAT. part. pas. de "camiar". Cambiado, transformado, trocado.
CANCERADAS. adj. term. pl. fem. Canceradas, cancerosas. (cáncercranch; cangrejo)

CANT. adv. Cuando, cuanto. (quantum; quant)

CANTAR. V. XANTAR.
CANTÉS. v. Cantase.
CANTITAT. sust. c. Cantidad. (Quantitas, quantitat)
CANYAR. Variante de “caminar”. V. esta palabra.

(71) Que ‘n éll fill se pogués canyar,
CAP. sust. c. Caudillo, jefe, capitán, cabeza.
CAPARÓ. sust. c. Capucha caperuza, cogulla.
CAPDELL. V. CAPDEYL.

CAPDELL. v. Guíe, dirija.
CAPDELLAR. v. modo inf. Guiar, dirigir.
CAPDEYL. sust. c. Dirección, guía, ovillo.

CAPERÓ. V. CAPARÓ.
CAPTÉ. Gobierna. - Usado como recíproco: se gobierna, se porta bien, procede bien.

CAPTENER. sust. c. Buen trato, buen porte, buen aspecto.

CAPTENER. v. Gobernar. - Usado como recíproco: gobernarse, portarse bien.

CAPTIVANT. v. gerundio de "captivar. Cautivando.
CAR. Porque.
CAR. adj. Caro, querido, estimado.

CAR. adv. Caramente.

ÇARAGOÇÁ. adj. Zaragozano. (de Çaragoça, Saragossa, Zaragoza)

CARÇERAT. part. pas. de "carçerar". Encarcelado, sujeto, aprisionado.

CARÇRE. sust. c. Cárcel, prisión.

CARDENALAT. sust. c. Cardenalato.
CARDENIL. sust. c. Cardenal.

CARESMA. sust. c. Cuaresma.
CARNALITAT. sust. c. Carnalidad.

CARNER. sust. c. Sepultura. - En sentido figurado, estómago, vientre. - Aquel que umpl el carner: aquel que llena el estómago.
CARRERA. sust. c. Camino. (carraria; carrer; calle)

CARTENER. v. modo inf. Amar, querer, tener en mucho.

CARTENIR. V. CARTENER.

CARTENGUT. part. pas. de “cartener". Querido (caro), amado, tenido en mucho.
CASCU, CASCUNA. Cada uno, cada una.
CASCUN. Cada uno,
CASCUNAS PARTS. Cada una de las partes.

CAHUT. v. gerundio de "caer". Cayendo.
(Es participio, caído, cahút; el gerundio es caent, cahent)

CASTEL. sust. c. Castillo. (castell)

CASTEYL. V. CASTEL.

CASTETAT. sust. c. Castidad.

CASTICH. sust. c. Castigo, corrección, lección, aviso. (castic, cástic)
CASTIGAMENT. V. CASTICH.
CAUSA. sust. c. Causa, cosa.

CAUSANT. sust. c. Causante.

CAUSAT. sust. c. Efecto.

CAUSAT. part. pas. de “causar". Causado.
CAUT. V. CAHUT.

CAVAL. V. CAVAYL.

CAVALCADA. sust. c. Cabalgata. (cabalgada; ataque rápido con caballos)
CAVALCAR. v. modo inf. Cabalgar.
CAVALER. V. CAVAYLER.

CAVAYL. sust. c. Caballo. (cavall)
CAVAYLER. sust. c. Caballero.

CAUECH. V. CAVECH.

CAVECH. adj. Palabra cuya significación desconocemos. Tal vez equivalga a las castellanas caduco, perecedero.

CECH, adj. Ciego.

CEL. V. CEYL.

ÇEL. sust. c. Celo. (zel)

CELA. pron. Aquella.

CELAR. v. modo inf. Celar, esconder, ocultar.

CELL. V. CEYL.

CELLA. pron. V. CELA.

ÇELLA. sust. c. Silla de caballo.
CELLS. V. CEYLS.
ÇENSAT. palabra cuya significación no conocemos. Quizás equivalga a limitado a los sentidos. (Que tot lo bé qui es çensat. // sensato? censado?)

CENTÉ. Centésimo.

CERCATS. v. Buscáis, buscad. (también aparece sercar)

CERCLE. sust. c. Círculo.

CERQUA. v. Busca.
CERTÁ. adj. Cierto, seguro. (certero)
CERTENITAT. sust. c. Certeza.
CERTES. adv. Ciertamente. (cert es : cierto es)

CÉS. v. Cese.
CESTA. pron. Esta. (questa; aquesta; esta)
CESSAT. part. pas. de “cessar”. Cesar, impedir. - Pogre haver fet molt bé, e cessat molt de mal: pudiera haber hecho mucho bien, e impedido mucho mal.
CEYL. pron. Aquel.
CEYLAS. pron. Aquellas.
CEYLS. pron. Aquellos.
CHÁ. sust. c. Perro (canis, can, ca : cà : cá)

CHARITAT. sust. c. Caridad.
CHICHS. adj. pl. Pequeños. (chics; chicos, chiquillos, chicuelos, etc)

CHRIST, sust. p. Cristo.

CHRISTIÁ. adj. Cristiano, cristiana.

CHRISTIANDAT. sust. c. Cristiandad.

CINQUENA. nombre numeral. Quinta.
CINTA. part. pas. de "ceñir". Ceñida.
CLAM. sust. c. Clamor, súplica.

CLAM. v. Clamo, clame; suplico, suplique.
CLAMAMENT. sust. c. Clamor, súplica.
CLAMAR. v. modo inf. Pedir, implorar, clamar, suplicar. (reclamar, etc)

CLAMOR. sust. c. Clamor, súplica.

CLAMVOS. Os suplico, os ruego.

CLAR. adj. Claro.
CLARDAT. Claridad, luz, resplandor. (claredat, claretat)

CLAUSA. v. Cierre. (clausura; closa)

CLEMENS. sust. p. Clemente.

CLERECIA. sust. c. Clerecía.

CLERGUE. sust. c. Clérigo. - Li clergue: los clérigos. - Li clergue setglar; los clérigos seglares. - Significa también: orden religiosa; p.e: un tal clergue s‘ en fés: se estableciera de ello una orden religiosa.

CLÍ. adj. Inclinado, postrado.

CLUCHAT. part. pas. de "cluchar”. Con los ojos tapados o cerrados. (clucar un ull : guiñar un ojo)
CO. adv. Como. (com)
ÇO. pron. Esto, lo, cuanto. - Per ço: para esto, para que, con motivo de.

COBEEG. Desee, codicie. (de cobdicia)

COBEJAMENT. sust. c. Deseo, codicia y alguna vez abrigo.

COBETJAR. v. modo inf. Desear, codiciar, cobijar.

COBEYTAT. sust. c. Codicia, deseo.

COBEYTÓS. adj. Deseoso, codicioso, avaro.
COBRAR. v. modo. inf. Recobrar, cobrar, obtener.
COBRAT. part. pas. de "cobrar”. Recobrado (recuperado), cobrado, obtenido.

COGITAMENT. sust. c. Reflexión, pensamiento.

COGITANT. v. gerundio de “cogitar". Pensando, reflexionando, concibiendo.

COGITAR. v. modo inf. Pensar, reflexionar, concebir. (cogito ergo sum)

COGITAT. part. pas. de "cogitar". Pensado, reflexionado, concebido.
COL. Como el, como lo; cuando el, cuando lo.

COL. v. Reverencia, venera, celebra, adora, honra.
CO ‘L. Como el, como lo.

COLER. v. modo inf. Reverenciar, venerar, celebrar, adorar, honrar.
COLLETA. Colación, colecta, oración hecha colectivamente.

COLONES. sust. c. pl. Columnas. (columnes)

COLP. sust. c. Golpe. (se encuentra còlp, colp)
COLPA. sust. c. Culpa. - Alguna vez golpe.

COLPABLE. adj. Culpable.

COLPEJAR. v. modo inf. Golpear, herir.
COLRE. V. COLER.
COLS. Como los. (com los, com els)

COLTELL. sust. c. Cuchillo.
COM. adv. Como, y otras veces cuando.

COMANDA. v. Encargo, encomienda. (encomanar; comanar; pedido en un restaurante)

COMBATEDOR. sust. c. Combatiente.

COMBATUT. part. pas, de "combatre". Combatido.

COMENÇ. sust. c. Principio, comienzo.

COMENÇ. v. Empiezo, comienzo; empiece, comience.

COMENÇABLE. adj. Lo que puede empezarse.

COMENÇA 'L. Empieza el.

COMENÇAMEN. V. COMENÇAMENT.

COMENÇAMENT. sust. c. Principio. - Generals començaments: principios generales.
COMENÇAN. V. COMENÇANT.

COMENÇANT. part. a. El que comienza.
COMENÇANT. v. gerundio de “començar”. Empezando, comenzando.

COMENÇANÇA. sust. c. Principio, comienzo. (COMENÇ, COMENÇAMENT)
COMENÇAR. v. modo inf. Empezar, comenzar.

COMENÇARETS. v. Empezaréis.

COMENÇAT. part. pas. de “començar”. Empezado, comenzado.

COMENÇEMENT. V. COMENÇAMENT.
COMENCET. v. Empezó.

COMENCEY. v. Empecé.

COMENS. V. COMENÇ
COMIAT. sust. c. Permiso, licencia. (despido)
COMINAL. Derivado de la palabra latina “comes”. Compañero, compañeros; junto, juntos.
COMIT. sust. c. Cómitre. (en una nave)
COMPANYA. sust. c. Compañía.

COMPANYÓ. sust. c. Compañero.
COMPANYON. V. COMPAYNON.
COMPANYÓS. sust. c. pl. Compañeros.

COMPARAMENT. sust. c. Comparación.

COMPAYNYA. V. COMPANYA.

COMPAYNON. sust. c. Compañeros.

COMPILAT. part. pas. de “compilar". Compuesto, reunido, compilado.

COMPLAER. v. modo inf. Complacer.

COMPLANCH. v. Duelo, conduelo. (plant, planct, planyir)

COMPLEXEN. v. Llenan. (cumplen; compleixen; cumplixen)

COMPLIMEN. V. COMPLIMENT.

COMPLIMENT. sust. c. Cumplimiento, perfección.

COMPLIDAMENT. adv. Cumplidamente, con perfección.

COMPLIR. v. modo inf. Cumplir, llenar, perfeccionar.
COMPLIT. part. pas. de “complir". Cumplido, llenado, perfeccionado.

COMPLIT. adj. Lleno, perfecto.

COMPRENA. v. Comprenda.

COMPRENENT. part. a. El que comprende.
COMPRENENT. v. gerundio de “comprener”. Comprendiendo.

COMPRENETS. v. Comprendéis.

COMPTAR. v. modo inf. Contar.

COMPTATS. part. pas. pl. de "comptar”. Contados, referidos, relatados.

COMPTATS. sust. c. pl. Condados. (de comite : comte; de computo : compte.
No aparece comptats con este significado en los textos de este libro
)

COMPTE. v. Cuenta.

COMPTE. sust. c. Conde y otras veces cuenta. (Ramón Lull no usa compte con p)

COMPULSIÓ. sust. c. Compulsión, fuerza que obliga a hacer alguna cosa.

COMUN. adj. Común. (comú)

COMUNAMENT. adj. Comunalmente.

COMUNITAT. sust. c. Comunidad, comunión.

CON. (com) Como, cuando.
CON. Que donde, que do quiera.
CONCEBIMENT. sust. c. Concepción, idea, pensamiento.
CONÇEBUT. part. pas. de "concebrer”. Concebido.
CONCEL. sust. c. Consejo. (concell, consell; consellar, aconsellar)

CONÇELL. V. CONCEL.
CONCELL. V. CONCEL.

CONCIRÓS. adj. Pensativo, reflexivo (reflecsivo), meditabundo.

CONCLUIMENT. sust. c. Conclusión.

CONCLUIR. v. modo inf. Concluir.

CONCORDA. v. Concuerda, acuerda, aviene.

CONCORDABLE. adj. Concordable.
CONCORDAMENT. sust. c. El acto de acordar o de concordar; acuerdo, concordancia. (concordia)

CONCORDANÇA. sust. c. Concordancia.
CONCORDANT. v. gerundio de “concordar”. Concordando.

CONCORDANT. part. a. de “concordar”. El que concuerda. (es sustantivo, el participio es concordat)

CONCORDAR. v. modo inf. Concordar, poner acorde, armonizar.

CONCORDAT. part. pas. de “concordar”. Concordado.

CONDICIONAMENT. sust. c. El acto de convenir una cosa con otra. (convenio)

CONDICIONAR. v. modo inf. Convenir una cosa con otra.

CONDICIONAT. part. pas. de “condicionar”. Condicionado, convenido.

CONECH. v. Conoció.

CONEGRA. v. Conociera. (coneguera; conegués)

CONEX. v. Conoce. (coneix, pronunciado con u, cuneix)

CONEXENÇA. sust. c. Conocimiento.

CONEXENSA. V. CONEXENÇA.

CONEXÉN. V. CONEXENT.

CONEXENT. sust. c. Conocedor, el que conoce. (coneixent; también gerundio)
CONEXENT. adj. Agradecido.

CONFERM. v. Confirmo, confirme.

CONFERMAT. part. pas. de “confermar”. Confirmado.

CONFÉSME. v. Confiésome. (me confieso).

CONFESSAMENT. sust. c. Confesión.

CONFESSAN. v. gerundio de “confessar”. Confesando. (confessant)

CONFÉSSES. v. Confiésase. (se confiesa; se confesse, “es cunfessa”)
CONFESSETS. Confeséis. (
confesseu, confesséu, confeseu, confeséu)
CONFIANÇA. sust. c. Confianza.

CONFIAMENT. V. CONFIANÇA.

CONFIRMAMENT. Confirmación.

CONFORT. sust. c. Aliento, fortaleza, fuerza, ánimo.

CONFORTA. v. Fortalece, anima. - Conforta ‘s: se conforta, se fortalece.

CONFORTADOR. El que conforta o fortalece.

CONFORTAR. v. modo inf. Fortalecer, confortar.

CONGELAMENS. sust. c. pl. Congelaciones. (congelaments)

CONJUNCCIÓ. sust. c. Junta, unión, conjunción.

CONJUNCIONAT. part. pas. de "conjuncionar”. Juntado, unido. - Úsase a veces como sustantivo, en cuyo caso equivale a la palabra CONJUNCCIÓ.

CONJUNTES. adj. term. fem. pl. Unidas, conjuntas.

CONJUNTIVA. adj. Conjuntiva.

CONJUNCTURA. sust. c. Unión.

CONJUNY. v. Une. (ajunta; ayunta)

CONORT. sust. c. Consuelo. Me ‘n conort: me consuelo (de ello).
CONORTAR. v. modo inf. Consolar.

CONORTAT. part. pas. de "conortar". Consolado.

CONORTATS. v. Consoláis. (conorteu, conortéu)

CONORTATS VOS. Consolaos. (consoleutos, consoléutos; consoleuvos, consoléuvos)

CONQUERADA. part. pas. de “conquerar". Conquistada.

CONQUERAR. V. CONQUERIR.

CONQUERENT. v. gerundio de "conquerir”. Conquistando.
CONQUERER. V. CONQUERIR.

CONQUERIMENT. sust. c. Conquista.

CONQUERIR. v. modo inf. Conquistar.

CONQUERÓS. sust. c. Conquistador. (Iavmes I lo conqueridor)

CONQUERRÁ. V. Conquistará.

CONQUES. part. pas. de "conquerir”. Conquistado.

CONSEL. V. CONCEL.
CONSELL. V. CONCEL.
CONSELL. v. Aconsejo, aconseje.
CONSELLADOR. sust. c. El que aconseja. (conseller, conceller)
CONSELLAR. v. modo inf. Aconsejar.

CONSELLAT. part. pas. de “consellar”. Aconsejado.

CONSELLER. sust. c. Consejero.

CONSEQUENS. sust. c. pl. Consiguientes.

CONSEYL. sust. c. Consejo.

CONSEYL. v. Aconsejo.

CONSEYLA. v. Aconseja. - Conseylalí : aconséjale. (le aconseja)

CONSEYLANTE. Aconsejándote.

CONSEYLANTLI. v. Aconsejándole.

CONSEYLAR. v. modo inf. Aconsejar.

CONSEYLA ‘T. Te aconseja.

CONSILI. sust. c. Concilio. (concili)

CONSINT. v. Consiente.

CONSINTRÁ. v. Consentirá.

CONSIR. v. Considere, reflexione; considero, reflexiono. - A veces considerar.
CONSIR. sust. c. Consideración, pensamiento, reflexión.
CONSIRÁ. v. Consideró.
CONSIRADA. part. pas. de “consirar”. term. fem. Considerada.
CONSIRAN. V. CONSIRANT.

CONSIRANT. v. gerundio de “consirar”. Considerando.
CONSIRAR. v. modo inf. Considerar, reflexionar.
CONSIRAT. part. pas. de “consirar”. Considerado, pensado, reflexionado.
CONSIRON. v. Consideran.
CONSIRÓS. V. CONCIRÓS.
CONSIRS. v. Consideres.
CONSIURAR. V. CONSIRAR.

CONSOLACIÓ. sust. c. Consuelo, consolación.

CONSOLADOR. sust. c. El que consuela.
CONSOLAMENT. sust. c. Consuelo.

CONSOLA ‘S. v. Se consoló. (consolá ‘s)

CONSOLATS. v. Consoláis.
CONSTRENYA. v. Constreñía.

CONSTRENYEMENT. sust. c. El acto de constreñir. (forzar a hacer; strenyer)

CONSTRET. part. pas. de “constrenyer”. Constreñido. (forzado a hacer)

CONSUMA. v. Consume.
CONSUMACIÓ. sust. c. Consunción, consumación.
CONSUMAMENT. V. CONSUMACIÓ.

CONSUMATS. part. pas. pl. de “consumar”. Consumidos, consumados.

CONTATS. sust. c. pl. Condados. (igual que escribe con : com, contats : comtats)

CONTE. sust. c. Cuento.
CONTÉ. v. Contiene.
CONTENCIÓ. sust. c. Contienda, lucha, pelea, batalla.
CONTENGRA. v. Contuviera. (continguere)
CONTENGUA. v. Contenga. (contingue)

CONTINENT. adv. Desde luego.

CONTORN. sust. c. Contorno.

CONTRADIT. part. pas. de “contradir”. Contradicho.

CONTRADIT. sust. c. Contradicción.

CONTRADITS. v. Contradice, contradecís.
CONTRA ‘L. Contra el.
CONTRALIGAR. v. modo inf. Entrelazar. - Las mans contraligar: entrelazar las manos, o darse las manos.
CONTRAMINA. sust. c. Contramina.
CONTRARIAJAMENT. sust. c. El acto de contrariar, contradicción.
CONTRARIAMENT. sust. c. Contradicción. (contrariamente)
CONTRARIAR. v. modo inf. Contrariar.
CONTRARIETAT. sust. c. Contrariedad.
CONTRAST. sust. c. Resistencia, lucha. (contraste)
CONTRASTANT. v. gerundio de “contrastar”. Contrastando, resistiendo, luchando. (contradiciendo)
CONTRASTAR. v. modo inf. Contrastar, resistir, luchar.
CONTR‘ AYTAL. Contra tal.
CONTR‘ EL. Contra el. (CONTR‘ ELA. Contra ella)
CONTR‘ ELS. Contra los.
CONTRESTAT. part. pas. de “contrestar”. Contrastado, resistido.
CONTRIT. adj. Contrito.
CONVENÇ. v. Convence.
CONVENGREN. v. Convinieran. (convingueren, de convindre, avindre; avenir, convenir)
CONVERTENT. v. gerundio de “convertir”. Convirtiendo.
CONVERTIMENT. sust. c. Conversión.
CONVERTRIAN. v. Convertirían.
CÓPULA. sust. c. Cópula.
COR. sust. c. Corazón, coro. (còr, cór, cor)
CORAL. adj. Cordial, íntimo, sincero.
CORATJE. sust. c. Coraje, valor, ánimo. (coratge)

CORATJÓS. adj. Valiente, valeroso.

CORETJADA. adj. term. fem. Valerosa, esforzada.

CORONELL. sust. c. Corona, círculo, cerco.

CORPORALITAT. sust. c. Corporalidad.
CORREGIMENT. sust. c. Corrección.
CORRETZ. v. Corred. (correucorréu)

CORRIGIT. part. pas. de “corrigir”. Corregido. (corregit)

CORROMPIMENT. sust. c. Corrupción.

CORRUMP. v. Corrompe. (corromp, corrom)
CORS. sust. c. Cuerpo, curso, camino. (corpore, corporis, corps, corpus; cos, còs, cós)

CORSES. sust. c. pl. Cuerpos. (còssos, cossos, cóssos)
COS. Como es, como se. (co : com)

COS. sust. c. V. CORS.
CO ‘S. Como es, como se.
ÇO ‘S. Esto es, esto se.
COSÍ. sust. c. Primo, pariente; manjar, plato, vianda. (“cusí”)

COSIR. v. modo inf. Coser. (“cusí”)

COSTANÇA. sust. c. Constancia. (También nombre propio)

COSTRENY. v. Constriñe.

COSTRENYEN. v. Constriñen.

COSTRET. part. pas. de “costrenyer”. Constreñido. (estrenyer, strenyer : apretar)

COSTREYNIMENT. sust. c. El acto de constreñir. (constricción; constrenyiment)

COSTUMAT. part. pas. de “costumar”. Acostumbrado.

CO ‘T. Como te.
ÇO ‘US. Esto os.

COUS. Como os.
COVÉ. v. Conviene. (convé; convindre; convenir)

COVEDRÁ. v. Convendrá.
COVEN. v. Conviene.
COVENCH. v. Convino.
COVENEN. v. Convienen.
COVENGRA. v. Conviniera.

COVENRÁ. V. COVEDRÁ.

COVENRAT. Te convendrá.
COVENS. V. COVÉ.

COVET. v. Te conviene.
COVINENSA. sust. c. Convenio, trato, convención, conveniencia. (covinença)

COVINENT. adj. Conveniente.

COYL. sust. c. Collado. (coll)

CRAN. Palabra cuya equivalencia desconocemos. Quizás significa lo mismo que CRAS.
(el mismo verso se encuentra con cran y cras; “Cras veyrem si serán bò”, después encontramos “cras veyrem quals son primers”; concuerda el significado siguiente:)

CRAS. adv. Pronto, presto.
CRE. v. Cree, creo. (ell creu, yo - jo crec)
CREABILITAT. sust. c. La cualidad o circunstancia de ser creable.
CREADOR. sust. c. Criador. (creador; De mon fill glorios qui es son creador?)
CREAMENT. sust. c. Creación.

CREATS. part. pas. pl. de "crear”. Creados.
CREATURA. sust. c. Criatura.
CREATZ. V. CREATS.

CREAYRE. V. CREADOR.
CREBANT. sust. c. Caída, choque, sacudida.
CREEN. v. Creen. (creuen)
CREENT. sust. c. Creyente.

CREENÇA. sust. c. Creencia.

CREER. v. modo inf. Creer.

CREES. v. Creas.
CREIXARÁ. v. Crecerá.
CREMAMENT. El acto de quemar o arder.

CREON. v. Creen.
CRESA. v. Crea.
CRESEGUT. V. CRESUT.

CRESET. v. Crió.

CRESTIÁ. sust. c. Cristiano. (christia, christiá, christiá, cristià, cristiá)

CRESTIAN. V. CRESTIÁ.
CRESUT. part. pas. de "creer". Creído.

CREU. v. Creo, cree.
CREUTZ. part. pas. pl. de "creer". Creídos. (creguts)

CREXERÁ ‘T. Te crecerá.

CREY. v. Creo. (crec, crech)
CREYATS. v. Creáis.
CREYRÁ. Creerá.

CREYUT. V. CRESUT.

CRICH. Vocablo que encontramos en una variante y que aún hoy día es de algún uso. Actualmente equivale a la palabra castellana avaro.
CRITZ. sust. c. Gritos.
CROTS. V. CROTZ.

CROTZ. sust. c. Cruz.

CROYAMENT. adv. Vilmente, con maldad, villanamente, con deshonra.

CRUELTAT. sust c. Crueldad.

CUIDEN. v. Piensan, procuran. (cuita; cuitar, cuytar)

CULLYR. v. modo inf. Cojer. (cullir; recoger, la uva, la cosecha : cullita, cullida)

CUMUNA. adj. Común. (femenino comuna; masculino comú)
CURA. sust. Cuidado, solicitud, diligencia, inquietud, zozobra.
CURANT. v. gerundio de “curar”. Curando, poniendo cuidado.
CURAR. v. modo inf. Curar, poner cuidado.
CUSÍ. V. COSÍ. (la o pronunciada u es muy común)
CUSINA. sust. c. Prima, parienta.
CUSTUMA. sust. c. Costumbre.
CUVINENT. Conveniente.
CUVINENTMENT. adv. Convenientemente.
CUYDAR. v. Creer, pensar, imaginar, proyectar.

CUYR. sust. c. Pellejo, cuero. (cuir)

CUYT. v. Creo, pienso, imagino.
CUYTA. sust. c. Prisa.

CUYTAMNOS. v. Apresurámonos (nos apresuramos), nos dimos prisa.
CUYTAR. v. modo inf. Apresurar, dar prisa.
CUYTAS. v. Apresuras, das prisa.
CUYTAT. part. pas. de “cuytar”. Cuitado, apresurado.
CUYTATZ. v. Apresuraos.
CUYTEMNOS. v. Apresurémonos, démonos prisa y alguna vez apresurámonos.

martes, 27 de noviembre de 2018

dicsionari chapurriau castellá, O

oassis oasis
obedíe, obeíe obedecía
obedién, ben cregut, obedienta, ben creguda obediente
obedíen, féen cas, creíen obedecían
obedienmen obedientemente
obediéns, ben creguts obedientes
obediénsia obediencia
obedín (g) obedeciendo
obedís, obedix obedece
obedíssen, obedíxen obedecen
Obeí – obeíxco, obeíxes, obeíx, obeím, obeíu, obeíxen – obeiría – obeiguéra – obeiré obedecer
obergínga, obergínia, obergínies, aubergínia, auberginga, etc berenjena
objecte, objectes objeto, objetos
objectiu, objectius, objetiu, objetius objetivo, objetivos
oblidá, ovlidá, olvidá - abandoná, relegá, arrinconá, negá, postergá, desconéixe, desaténdre, descuidá, ignorá, omití olvidar, abandonar, relegar, arrinconar, negar, postergar, desconocer, desatender, descuidar, ignorar, omitir, preterir
obligá obligar
obligá obligar
obligadamen obligadamente
obligades obligadas
obligál obligarlo
obligál obligarlo
obligála obligarla
obligánla obligándola
obligánla obligándola
obligánlo obligándole, obligándolo
obligánme obligándome
obligará obligará
obligaré obligaré
obligaríen obligarían
obligassió obligación
obligassións obligaciones
obligat, obligats obligado, obligados
obligatori, obligatoris obligatorio, obligatorios
obligats obligados
obligo obligo
obligue obliga
obliguéu obligáis
oblit olvido
obra, obres obra, obras
obrada, obrades obrada, obradas
obrán (g) obrando
obraríe obraría
obrat, obrats obrado, obrados
obré menobré Albañil – obrero ayudante
óbren obran
obres obras
obrés obreros, albañiles
obreta, jugá a la obreta en cacharros de cuina jugar con cacharros de cocina – obra pequeña
obrí abrir
óbri abre
obrí, óbrigo, obris, obri, obrím, obríu, obrin – ubert, uberta, óbrim la porta, - aubrí, ubrí abrir
obríe abría
obríen abrían
óbrigo abro
óbrigue abra
óbriguen abran
obriguere abriera, abriese
obrigueren abrieran, abriesen
Óbril ábrelo
obríla abrirla
Óbrila ábrela
obrilates abrelatas
obríles abrirlas
obríli abrirle
obríls abrirles
obrím abrirme
óbrin abren
óbrin abren
óbrin abren
obrín (g) abriendo
obrínse abriéndose
obrirá abrerá
obriríe abriría
óbris abres
obrís, aubrís abrirse
obrísseli abrírsele
obríu abrís
obríxen, óbrin abren
óbron (que ells) obren (que ellos)
obsequi, obsequio, obsequis, obséquios, regalo, regalos obsequio, obsequios
obsequiá obsequiar
obsequiáen, obsequiaben obsequiaban
obsequiáls obsequiarlos
obsequiamos obsequiarnos
obsequie obsequia
observá observar
observabe observaba
observaben observaban
observada observada
observades observadas
observáe, observabe observaba
observáen, observaben observaban
observán (g) observando
observánla observándola
observánlo observándolo
observaríen observarían
observassió observación
observassións observaciones
observat, observats observado, observados
observe observa
obstácul obstáculo
obstaculisá obstaculizar
obstáculs obstáculos
obstán (no) no obstante
obstruín obstruyendo
obstruít obstruído
obstruix obstruye
obteníen obtenían
obtindrán obtendrán
obtíndre, yo obting, obténs, obté, obtením, obteníu, obténen – obtingut, obtinguda – si yo obtinguera, obtingueres, obtinguere, obtinguérem, obtinguéreu, obtinguéren obtener
obtíndrels obtenerlos
obting obtengo
obtinguda obtenida
oca oca
ocasió, ocassió, ocasións, ocassións ocasión
ocasional, ocassional ocasional
ocasionals, ocassionals ocasionales
ocasionám, ocassionám ocasionarme
Ocassioná, ocasioná, ocasionar
ocassionada, ocasionada ocasionada
ocassións ocasiones
ocasso, posta de sol ocaso, puesta del sol
oceano, oceanos oceano, oceanos
ocsidén occidente, oeste
ocsitá, idioma de la Ocsitánia, langue d´Oc, Òc es sí en ocsitá (tamé en aranésoccitano, occitan, lengua de Òc
ocsitana occitana
Octavi, Octavio, que pert les os com ArturO Quintana Font. Famós a Valderrobres, Octavio Serret, de la llibrería serretllibres.com Los dos tenen la creu de Sant Jordi per la defensa del catalá Octavio
octubre octubre
ocult, oculto, amagat oculto
ocultá, amagá esconder, ocultar
ocultabe ocultaba
ocultamen ocultamente
ocultán ocultando
ocupá ocupar
ocupabe, ocupáe ocupaba
ocupaben, ocupáen ocupaban
ocupada, ocupades ocupada, ocupadas
ocupades, ocupáes ocupadas
ocupán ocupando
ocupará ocupará
ocupassió, ocupassións ocupación, ocupaciones
ocupassional ocupacional
ocupat, ocupats ocupado, ocupados
ocupe ocupa
ocurrén, ocurréns ocurrente, ocurrentes
ocurrénsia, ocurrénsies ocurrencia, ocurrencias
ocurrí, ocurrís – me ha ocurrit, me ha passat - ni te se ocurríxque - si a mí me se ocurriguére alguna ocurrénsia Ocurrir – ocurrirse (idea, pensar)
ocurríe ocurría
ocurríen ocurrían
ocurríli ocurrirle
ocurríls ocurrirles
ocurrín ocurriendo
ocurrínseli ocurriéndosele
ocurriríe ocurriría
ocurriríen ocurrirían
ocurrís, ocurríx ocurre
ocurrísque, ocurríxque ocurra
ocurríssen, ocurríxen (me se) ocurren (se me)
ocurrit, ocurrits ocurrido, ocurridos
ocurrix ocurre
Odiá - ódio, ódies, ódie, odiém u odiám, odiéu u odiáu, ódien – ódio - odiát, odiada – si yo odiára, odiáres, odiáre, odiárem, odiáreu, odiáren odiar
odiabe odiaba
odiál odiarlo
odien odian
odio odio
oeste, oest oeste
ofegá, aufegá ahogar
ofegáe, ofegabe, aufegabe, aufegáe ahogaba
ofegás, aufegás ahogarse
ofén ofende
Oféndre – ofeng, oféns, ofén, ofeném, ofenéu, ofénen – ofendría – ofeneguere – ofendré ofender
oféndrel ofenderlo
oféndrela ofenderla
oféndrela ofenderla
oféndrels ofenderlos
oféndrels ofenderlos
oféndremos ofendernos
oféndres ofenderse
ofenedó, ofenedora : que ofén - ofenedós, ofenedores, ofensiu, ofensius, ofensiva, ofensives el que ofende, ofensivo
ofénen ofenden
ofenénlo ofendiéndolo
ofénguen ofendan
ofenguére ofendiera, ofendiese
ofengut, ofés ofendido
ofeníe ofendía
ofensa, ofenses ofensa, ofensas
oferí, oferixco, oferíxes, oferíx, oferím, oferíu, oferíxen – oferit, oferida ofrecer
oferíe ofrecía
oferíen ofrecían
oferíli ofrecerle
oferimén, oferiméns ofrecimiento, ofrecimientos
oferimén, ofrenda, oferiméns, ofrendes ofrecimiento, ofrenda
oferín (g) ofreciendo
oferínse ofreciéndose
oferirá ofrecerá
oferís ofrecerse
oferixco ofrezco
oferíxen ofrecen
oferíxes ofreces
oferta, ofertes oferta, ofertas
ofés, ofengut ofendido
ofesa, ofenguda ofendida
ofesos, ofeses ofendidos, ofendidas
ofissi, ofissis oficio, oficios, instancia, instancias, ruego, solicitud, súplica, apelación, memorial, arbitrio, escrito, informe, petición
ofissial oficial
ofissialmén oficialmente
ofissials oficiales
ofissina, ofissines oficina, oficinas
ofuscá ofuscar
oít (sentit) oído (sentido)
oíts (los) los oídos
ojalá ojalá
ola, oles ola, olas
oli, olis (latín oleum) aceite, aceites
oliassa, desperdíssi de la oliva al prensá y tráure l´oli oliaza, desperdicio de la oliva al prensar y sacar el aceite
olímpic, olímpics (jocs) olímpico, olímpicos
olímpica, olímpiques (pistina) olímpica, olímpicas (piscina)
oliós, oliosos aceitoso, aceitosos
oliosa, olioses aceitosa, aceitosas
olivá, olivás olivar, olivares
oliva, olives oliva, olivas
olivé olivo
olivera, olivé, oliveres, olivés – mote de Beseit, oliveres olivo, olivos
oliveres olivos
olives olivas
olivés olivos
olla, olles (cuina) - toll de l´olla del Ulldemó : olla es un forat a la pedra que fa l´aigua olla, ollas – agujero en la piedra que hace el agua
olles ollas
oló, auló olor
olorá, aulorá oler
olorare oliera, oliese
oloreta (la), oloretes (les), auloreta, auloretes (normalmén bona, bones) olor normalmente bueno
olós, aulós olores
Olvidá - olvido, olvides, olvide, olvidém u olvidám, olvidéu u olvidáu, olvíden – olvidat, olvidada, olvit, ovlit olvidar
Olvidada, olvidades olvidada, olvidadas
olvidáe, olvidabe olvidaba
olvidám olvidarme
olvídam olvídame
olvidán (g) olvidando
olvídat de aixó olvídate de esto
olvidat, olvidats olvidado, olvidados
olvidats olvidados
olvidáu Olvidarlo – olvidáis
olvide olvida
olvidém olvidamos
olvidéu, olvidáu olvidáis
olvido, oblit, olvit, olbit olvido
olvidos, oblits, olvits, olbits olvidos
om, oms, olm, olms (latín ulmus) olmo
ombriosa, umbriosa, en sombra (ombra) umbriosa, en sombra
ombrioses, umbrioses, en sombra (ombra) umbriosas, en sombra
Omella, apellit del cardenal de Queretes, (Ben Humeya) si arribe a sé Papa de Roma tindrém un Papa que parle chapurriau Omella, apellido
omitín omitiendo
ompli, ómpli llena
omplí, umplí – (latín umplire) – ómpligo, omplis, ompli, omplím, omplíu, ómplen – omplit, omplida (vore verbo plená) – si yo ompliguera, ompligueres, ompliguera, ompliguérem, ompliguéreu, ompliguéren llenar
omplida llena, llenada
omplíe llenaba
omplíen llenaban
ómpligo lleno
ompliguere llenara, llenase
omplím llenamos
omplín llenando
ómplin, plénen llenan
omplínli llenándole
omplínlos llenándolos
ompliríe llenaría
ompliríen llenarían
omplit llenado, lleno
omplíu llenáis
omplix llena
omplíxen llenan
on, aon, a on - Aón está la berena ? Donde – Dónde está la merienda ?
onda, ondes – Microondes o microondas onda, ondas – Microondas
ondeá, ondejá una bandera ondear una bandera
ondulá ondular
ondulán ondulando
onomástica, san, patronímic onomástica, santo, patronímico
onse, onze, once Once 11
Onso, onsos (latín ursus) – osso, ossos oso, osos
operá operar
operada, operades operada, operadas
operare operara
operari, operaris operario, operarios
operassió, operassións operación, operaciones
operat, operats operado, operados
opére, opere – ha sigut Pedro o Pere Opera – ha sido Pedro o Pere
opiná opinar
opinabe, opináe opinaba
opinaben opinaban
opine opina
opinéu opináis
opinió, opinións opinión, opiniones
opino opino
opio opio
Opóndres – yo me opong, opóns, opón, oponém, oponéu, opónen – opondría – oponguéra – opondré - oposás oponerse
oponénse oponiéndose
oponíe oponía
oportú, oportuno, oportúns, oportunos oportuno, oportunos
oportuna, oportunes oportuna, oportunas
oportunamen oportunamente
oportunidat, oportunidats oportunidad, oportunidades
oposá, oposás oponer, oponerse
oposabe oponía
oposissións oposiciones
opositó, opositós opositor, opositores
opresió, opresións opresión, opresiones
oprimí, apretá oprimir, apretar
oprimíe oprimía
oprimínla oprimiéndola
oprimínles oprimiéndolas
oprimit, oprimits, com lo poble catanazi, los ploramiques com la Marta Rovira oprimido, oprimidos
oprimix oprime
opsional opcional
Optá – opto, optes, opte, optém u optám, optéu u optáu, ópten – optaría – optaré – optára optar
óptica, óptiques óptica, ópticas
óptimamen óptimamente
optimisme optimismo
optimista, optimistes, com los catanazis en la república y los paísus cagaláns optimista, optimistas
opto opto
oques ocas
or (latín aurum, símbolo AU) oro
orá orar
orache, tems meteorológic, normalmén se li diu al mal tems, mal orache; bon tems, bon orache tiempo meteorológico, normalmente malo
orácul, oráculs oráculo, oráculos
oradó, oradós, que ore, que oren, que parle, que parlen orador, oradores
orán (g) orando
orangután, orangutáns (de orange, taronja) orangután, orangutanes
oraríe oraría
orassió, orassións oración, oraciones
Órbita, órbites - cassoletes dels ulls : órbites dels ulls Órbita, órbitas
orca, orques (animal, ballena “assessina”) orca, orcas
orden, orde, órden orden
ordená - ordeno, ordenes, ordene, ordeném u ordenám, ordenéu u ordenáu, ordénen – ordenat, ordenada, órden, órde ordenar
ordenabe ordenaba
ordenada, ordenades ordenada, ordenadas
ordenadamen ordenadamente
ordenades ordenadas
ordenadet, ordenadets ordenadito, ordenaditos
ordenadíssimamen ordenadísimamente
ordenadó, ordenadós ordenador, ordenadores
ordenáles ordenarlas
ordenám ordenarme
ordénamu ordénamelo
ordenánli ordenándole
ordenansa, ordenanses ordenanza, ordenanzas
ordenás Cardenal com Omella ordenarse Cardenal como Omella
ordenat, ordenats ordenado, ordenados
ordenátos ordenaros
ordeno ordeno
órdens órdenes
ordi, ordio, hordio, blat trigo
ordinal, ordinals ordinal, ordinales
ordinari, ordinaris ordinario, ordinarios
oreá, airejá orear, airear
oreáda, oreádes oreada
oreát, oreáts oreado, oreados
orella, orelles, aurella, aurelles oreja, orejas
Orellana, orellanes : pells de préssec seques orejones, pieles de melocotón secos
orelleta, orelletes orejita, orejitas
Oreneta, orenetes, oroneta, oronetes, orineta, orinetes – Pedro Saputo pinte una fusteta en un niu de orenetes golondrinas
Orfandat – huérfano orfandad
orfanidat, ufanidat, de ufano o aufanós – Aixó sen va de la orfanidat (Beseit) es una frasse que li hay sentit mol a Carlos de Benito. ufanía, ufanidad – “Esto se pasa de ufano”
organisá, organisás organizar, organizarse
organisámos organizarnos
organisarán organizarán
organisat, organisats organizado, organizados
organisme, organismes organismo, organismos
organissassió, organissassións organización, organizaciones
órgano, órganos – instrumén de música com lo de Fondespala – del cos órgano, órganos
orgull y prejuissi (novela de Jane Austen) orgullo y prejuicio
orgullós, orgullosos orgulloso, orgullosos
orgullosa, orgulloses orgullosa, orgullosas
orién, oriente (este) oriente (este)
orientá orientar
orientál orientarlo
oriental, del orién, del este, orientals oriental
orígen origen
orígens orígenes
original, com lo “orinal” de Valderrobres, lo bassí original
originalíssimes originalísimas
originals originales
Oriná – orinás – pixá, pixás orinar, orinarse – mear, mearse
orinal, orinals, l´orinal es mol original, cansó de Valderrobres, del sagal de la pancha ? orinal, orinales
orinetes, orenetes golondrinas
ornamén, adorno adorno, ornamento
oronetes golondrinas
orquesta, orquestes orquesta, orquestas
orquídea, orquídees orquídea, orquídeas
orta, ortes, horta, hortes huerta, huertas
ortiga, ortigues – latín urtica (que pique) – urticária : picassó ortiga, ortigas – urticaria
oruga oruga
orugues orugas
orujo, orujos orujo, orujos
os, ossos – onso (ursus) es lo animal hueso, huesos – oso es el animal
osá, atrevís osar, atreverse
osabe osaba
osat osado
osats osados
oscur, fosc oscuro
oscura, fosca oscura
oscuramen oscuramente
oscures, fosques oscuras
oscurí ocurecer
oscuridat, oscurina, escurina oscuridad
oscurín, fénse fosc oscureciendo
oscurina, oscurines, tiniebla, tiniebles oscuridad, tiniebla, tinieblas
oscuríssim oscurísimo
oscuríssima oscurísima
oscurix oscurece
oscuríxen oscurecen
oscurs oscuros
ossadía, ossadíes osadía, osadías
ossi ocio
ossilá, oscilá oscilar
ossilán, oscilán oscilante, oscilando
ossioses ociosas
ossiosos ociosos
ossos, óssos Huesos
Oste ! Una de les órdens a les caballeríes Una de las órdenes a las caballerías
osti, ostia, óstia, hostia, hóstia hostia
ostión, hostión hostión, ostión
ostra, ostres, de aon íxen les perles - la perla en chapurriau ostra, ostras
Otejá, ataullá, mirá lluñ desde una eixecada otear
otejo oteo
otoño otoño
otorgat otorgado
ou huevo
ous huevos
ovell, ovells ovillo, ovillos
ovella, ovelles oveja, ovejas
ovet, ovets huevecito, huevecitos
oxigenada oxigenada
oxígeno oxígeno
oyén oyente
oyéns oyentes