Peyrols.
.jpg "Peyrols, Peirols, Peirol")
I.
Quora
qu' amors vuelha,
Ieu chan,
Qu' autra flors ni fuelha
No y
vau gardan;
Dregz es qu' ieu m' en duelha
Aman,
Pus vas me
s' orguelha
Silh cui me coman:
Perdut ai,
E cobrarai;
Ges
no m recre per tan,
Qu' aissi s va 'l segles camjan.
Dieus
m' aiut, e m valha!
Qu' antan
Aic
d' amor ses falha,
Mas non ai oguan,
Quar
me mov baralha
Tan gran
Al cor, e m trebalha
Durmen e
velhan,
Per qu' eu fai
Qu' al mielhs qu' ieu sai
La serv e
la reblan:
Per so vei qu' ieu mi ay dan.
Mos cors salh e
trembla
Soven,
M' amia lo m' embla
Si qu' ieu non o sen;
Qu'
ilh m' aima, so m sembla,
Quomen
Lo sieus digz ressembla
Lo
mieu pessamen;
Don dirai,
Que mout mi plai
Suffrir aital
turmen
Don ieu tan ric joi aten.
Nulhs hom be non ama
Ni
gen,
Que d' amor si clama
Sitot mal li 'n pren.
Cum plus m'
enliama
Greumen,
E m' art e m' aflama,
N' ai melhor
talen;
Qu' aissi m trai
Mos volers lai,
E 'l fol
chaptenemen
Don m' es mantas vetz parven.
Mout bas fora
meza
Valors,
Deportz e guayeza,
Si no fos amors,
Quar
mante proeza
Totz jors,
E fai que corteza,
Quar pren los
melhors,
No s' eschai
D' ome savai,
Que aia tan d' onors
Que
d' amor senta dolors.
Era us quier, amia,
Socors,
Qu'
enansas morria
Qu' en queris alhors,
Assatz trobaria
D'
aussors;
Vos etz ses fadia
Caps de las melhors.
Mos cors
jay
En gran esmay
Entre
sospirs e plors,
Mas tot m' es jois e doussors.
Peyrols
fai
Fin e verai
Lo sonet per amors,
On sos cors estai totz
jors.
II.
Atressi col signes fai,
Quan dey murir, chan,
Quar sai que plus gen murrai,
Et ab meynhs d' afan;
Qu' amors m' a tengut en sos latz,
E maynhs trebalhs n' ai sufertatz;
Mas pel mal qu' aoras m' en ve
Conosc
qu' ancmai non amiey re.
Dieus! e qual cosselh penrai,
S'
aissi muer aman,
Ni secors no m ve de lai
On mei sospir
van?
Pero non part mas voluntatz,
Sitot m' en sui
desesperatz;
Pessius e cossiros mi te
La belha de cui mi
sove.
Ges melhor dona no sai,
Veus per que l' am tan;
Qu'
ieu jamais non l' auzarai
Dire mon talan;
Gen m' acuelh e m' a
belh solatz,
E del plus sui acosselhatz,
Que s' ieu la preyava
de re,
Tem que pueis si guardes de me.
Preguar, las! quan
no s' eschai,
Torna a enuey gran:
Ses parlar la preguarai;
E
cum? per semblan,
Et ilh entenra o s' il platz:
Qu' en aissi
dobla 'l jois e 'l gratz,
Quan l' us cors ab l' autre s' ave,
E
dona ses querre fai be.
Francheza ab fin cor veray
Trai amor enan,
Mas paratges la dechai,
Que 'l ric son truan;
Et a n' i d' aquels malvatz
Per qu' el setgles es sordeiatz;
E domna, que bon pretz mante,
Non
am per ricor, s' als no y ve.
Chansos, vas la belha vai,
Non
ges qu' ieu re 'l man,
Mas ben li potz mon esmai
Mostrar ses
mon dan;
E diguas li m qu' a lieys s' es datz
Mos cors ligges
et autreyatz;
Sieus sui e sieus serai jasse,
Murir puesc per ma
bona fe.
Domna del mon que plus mi platz,
Jois sia ab vos
on que siatz,
Qu' estiers no us aus preguar de re,
Mas sivals
pessar m' o puesc be.
III.
Ben dei chantar pus amors m'
o ensenha,
E m dona gienh cum sapcha bos motz faire,
Quar s'
ilh no fos, ja non fora chantaire
Ni conogutz per tanta bona
gen;
Mas aras sai e conosc veramen
Que totz los bes qu' anc mi
fes mi vol vendre.
Que farai doncs! giquirai me d'
atendre?
Non ges, mais am tot en perdo maltraire;
Qu' ieu no
vuelh reis esser ni emperaire,
Sol que de lieys partis mon
pessamen;
Non soi pro ricx sol qu' ieu l' am finamen?
Grans
honors m' es que s' amors me destrenha.
Bona domna, qualque
fals' entressenha
Me fatz, si us platz, don m' alegr' e m'
esclaire,
Pus conoissetz que no m' en puesc estraire;
Ab bel
semblan baissatz lo mal qu' ieu sen,
Qu' aissi m podetz traynar
longamen,
E de mon cor, qu' avetz tot, un pauc rendre.
Bona
domna, be o devetz entendre,
Qu' ieu vos am tan no us aus preyar
de guaire,
Mas vos etz tan francha e de bon aire,
Per que n'
auretz merce, mon escien;
Lo mieu fin cor gardatz e 'l bon
talen,
Ja de vostra riqueza no us sovenha.
Esfortz de me
non aten que m revenha,
E pot esser, mas mi non es veiaire,
Qu'
ilh es tan belha e de tan ric afaire,
Pros e corteza en faich et
en parven,
Per qu' ieu sai ben, si ma razon enten,
Qu' ilh non
deu ges vas me tan bas dissendre.
S' ieu no sui drutz res no
m' en pot defendre
Qu' a tot lo menhs no sia fis amaire,
Francs
e sufrens, humils e merceyaire,
Ses trop parlar, e de bon
celamen;
Per aital guiza e per aital coven
M' autrey a lieys
que retener no m denha.
Lo vers a fait Peirols, e no i
enten
Mot mal adrech ni ren que y descovenha.
Vai
messagier, lai a Mercoill lo m ren
A 'l comtessa cui jois e pretz
manteigna.
IV.
Quoras que m fezes doler
Amors, ni m
dones esmai,
Era m ten jauzen e gai
Per qu' ieu chant a mon
plazer,
Quar plus ric joy ai conquis
Qua mi no s tanhia;
E
quan ricors s' umilia,
Humilitatz s' enriquis.
Mi dons
mercey e grazis
La benanansa qu' ieu n' ai,
E ja non
oblidarai
Los plazers que m fes ni m dis;
Qu'
en mi non a mais poder
Lieys qu' amar solia,
Qu' en plus
franca senhoria
Vuelh
ses engan remaner.
Soven l' anera vezer
La plus avinen qu'
ieu sai,
Si 'ls devinamens qu' om fai
No m' avengues a
temer;
Pero mos cors es aclis
Vas lieys on qu' ieu sia,
Que fin' amors jonh e lia
Dos
cors de lonhdan
pais.
Molt m' agrada e m'
abelhis
De
dos amicx, quan s' eschai
Que s' amon de cor verai,
E l' us l'
autre non trais,
E sabon luec e lezer
Gardar tota via,
Qu'
en lur bona companhia
Non puesca enuios caber.
Derenan me
vuelh tener
Al reprovier qu' om retrai:
No s mova qui ben
estai.
No farai ieu ja per ver,
Que 'l flama qu' amors
noyris
M' art la nueg e 'l dia,
Per qu' ieu devenh tota via
Cum
fai l' aurs el fuec plus fis.
S' era part la crotz del
ris,
Don nuls hom non tornet sai,
No crezatz que m pogues
lai
Retener nulhs paradis;
Tant ai assis mon voler
En ma
douss' amia,
Que ses lieys ges non poiria
Negus autres joys
plazer.
Chansos, hueimais potz tener
Vas mi dons ta
via,
Qu' ieu sai ben qu' ella volria
Te auzir e me
vezer.
Dalfis, s' auzes mon voler
Dir a ren que sia,
Tant
am vostra companhia
Que vos en saubratz lo ver.
V.
Manta
gens me mal razona
Quar
ieu non chant plus soven,
E qui d' aisso m' ocaizona
Non sap
ges quant longamen
M' a tengut en greu pessamen
Cill que mos
cors empreisona,
Per qu' en pert tot jauzimen,
Tal desconort
mi dona.
Pero si m fo douss' e bona
Ma domn' al
comensamen,
Ara no m' acuelh ni m sona
Plus que fai a l' autra
gen,
Quar conois qu' ieu l' am finamen;
E s' aital mi
guazardona,
Amors fara falhimen,
S' aquest tort li perdona.
De
tota joia m deslonja
Ma dona, e non l' es honors,
Qu' ab calque
plazen messonja
Mi pogra far gen socors:
Ar vei que non es mas
folhors
Aquesta entendensa lonja,
Dont ai fag tantas
clamors
Qu' anta n' ai e vergonja.
Partirai m' en donc ieu?
Non ja;
Que sos pretz e sa valors
M' o defen e m' o calonja;
Quant ieu cuit amar alhors
Per tot lo cors m' intra s' amors,
Si cum fai l' aigua en l' esponja.
Tos temps mi plaira 'l
dolors,
Cum que m destrenh' e m ponja.
E vuelh be qu'
amors m' asalha,
E m guerrei matin e ser;
Contra la sua
batalha
No vuelh ja repaus aver:
E s' ieu non ai tot mon
voler,
Tals es silh qu' aissi m trebalha,
Qu' en est mon non a
plazer
Qu' el mieu maltraire valha.
Lauzenga ni
devinalha
D' enuios no m cal temer;
Sol pessar de lieys no m
falha,
Res no m' en pot dan tener;
Qu' el consirs don ieu m'
alezer
Me pais mais qu' autra vitalha;
Per ren que n' aia en
poder
Mos cors no s' anualha.
Chansos, a totz potz dir en
ver
Que mon chan non agra falha,
Si m volgues d' amor valer
La
belha cui dieus valha.
VI.
Quant amors trobet
partit
Mon cor de son pessamen,
D' una tenson m' asalhit,
E
podetz auzir comen:
“Amicx Peyrols, malamen
Vos anatz de mi
lunhan,
E pus en mi ni en chan
Non er vostr' entencios,
Diguatz
pueis que valretz vos?”
“Amors, tant vos ai servit,
E
pietatz no us en pren,
Cum vos sabetz quan petit
N' ai aiut de
jauzimen;
No us ochaizon de nien,
Sol que m fassatz
derenan
Bona patz, qu' als no us deman
Que nulhs autres
guazardos
No m' en pot esser tan bos.”
“Peyrols,
metetz en oblit
La bona domna valen.
Qui tan gen vos aculhit
E
tant amorosamen,
Tot per mon comandamen
Trop avetz leugier
talan,
E non era ges semblan,
Tant guays e tant amoros
Eratz
en vostras chansos.”
“Amors, mi dons, pos la vit,
Ai
amada lonjamen;
Enquer l' am, tant m' abelit
E m plac al
comensamen,
Mas folia no i enten:
Pero maint amic partan
De
lor amigas ploran,
Que, s' En Saladis no fos,
Sai remanseran
joyos.”
“Peyrols, Turc ni Arabit
Ja pel vostr'
envazimen
No laisseron tor Davit.
Bon cosselh vos don e
gen,
Amatz e cantatz soven;
Iretz vos, e 'l rey no van!
Veiatz
las guerras que fan,
Et esguardatz dels baros
Cossi trobon
ochaizos!”
“Amors, ancmais no falhit,
Mas ar falh
forsadamen,
E prec dieu que m sia guit,
E que trameta
breumen
Entr' els reys acordamen,
Qu' el socors vai trop
tarzan,
Et auria mestier gran
Qu' el marques valens e pros
N'
agues mais de companhos.”
“Peyrols, molt amic partran
De lurs amiguas ploran,
Que, si Saladis no fos,
Sai
remanseran ab nos.”
“Amors, si li rey no van,
Del
Dalfin vos dic aitan,
Que per guerra ni per vos
No remanra,
tant es pros.”
//
https://oc.wikipedia.org/wiki/Peir%C3%B2l
Peiròl o Peiròl d'Auvèrnha foguèt un trobador auvernhat. Nasquèt cap a 1160 e defuntèt cap a 1220). Escriguèt mai que mai de cansos de fin' amor a la fin del sègle XII e al començament del sègle XIII. Trente quatre poèmas nos son demorats entre losquals, dètz set amb sas melodias.
Se sap pas grand causa de sa vida, mas la naissença de Peiròl es generalament estimada a l'entorn de 1160. Es benlèu originari del vilatge de Pérols a Prondines, Puèi de Doma, al pe del castèl de Rocafòrt Montanha). Una autra possibilitat per sa vila natala es Peiròl dins la vila modèrna de Riòm de las Montanhas. Sa patria èra doncas "en la contrada del Dalfin": dins lo comtat del Dalfin d'Alvèrnha.
Peirol èra a l'origina un paure cavalièr, descrit coma "cortés e polit" per l'autor de sa vida de la fin del sègle XIIIen. Serviguèt la cor de Dalfin d'Alvèrnha, mas èra amorós de sa sòrre Salh de Claustra, molhèr de Beraut III de Mercuèr, e escriguèt cansons per aquesta "domna" (dòna). Alara que Dalfin aviá menat sa sòrre a la cour per Peiròl e aviá ajudat Peiròl a respondre a sos gosts dins sas composicions, Dalfin finiguèt per venir gelós de l'atencion que sa sòrre acordava a Peirol e, en partida pr'amor de l'inconvenença, deguèt donar comjat a Peiròl. Son biograf indica, Peirols no se poc mantener per cavallier e venc joglars, et anet per cortz e receup dels barons e draps e deniers e cavals.
Peiròl es conegut per èsser estat un violonista e un cantaire dins una tornada d'Albertet de Sestaro. Après èsser tornat d'un pelerinatge a Jerusalèm qualque temps en 1222 o après, Peiròl es saique mòrt a Montpelhièr dins los ans 1220.
https://oc.wikipedia.org/wiki/Lista_de_trobadors_e_trobairises
https://oc.wikipedia.org/wiki/Lista_de_po%C3%A8tas_de_lenga_occitana
