Mostrando las entradas para la consulta hoc ordenadas por relevancia. Ordenar por fecha Mostrar todas las entradas
Mostrando las entradas para la consulta hoc ordenadas por relevancia. Ordenar por fecha Mostrar todas las entradas

jueves, 8 de agosto de 2024

Oc, hoc, òc, och (sí en ocsitá, y en dialecte catalá)

 

Oc, hoc, adv. affirm., lat. hoc, oui.

(N. E. El latín usaba otro tipo de hoc, que se ha visto antes, ver la letra O.)

Senyora Reyna final resposta de hoc o de no e ab aquella expedirnos de continent los dits consellers digueren hirien fer de tot aço a la dita Senyora Reyna relacio.

Oc, oui, était corrélatif de non, non.

Que farai doncs deserenan? 

Partirai m'en? - Oc, si pogues.

Peyrols: Eu non laudarai. 

Que ferai-je donc dorénavant? M'en séparerai-je? - Oui, si je pusse.

A penas sai dir oc ni no,

Quan no vey vostre guay cors gen.

Pons de Capdueil: S'anc fis.

A peine je sais dire oui et non, quand je ne vois pas votre gaie personne gentille. 

La donzella respont: 

Segner, hoc, de bon grat. 

V. de S. Honorat. 

La damoiselle répond: Seigneur, oui, de bon gré.

C' ametz mais dir oc que non.

Gui de Cavaillon: Seigneiras. 

Que vous aimiez davantage dire oui que non. 

Substantiv. Mi vengr' a plazer

Qu' eu pogues un oc aver. 

Berenger de Palasol: Totz temeros. 

Me viendrait à plaisir que j'en pusse avoir un oui. 

Un no qu'es per me auzitz, 

Que val mil ocs afortitz.

G. Faidit: No m' alegra. 

Un non qui est par moi entendu, qui vaut mille ouis assurés.

Val mais us cortes nos

Quant hocs no i trob' undanza. (: aondansa)

R. Jordan: Era m don. Var. 

Vaut plus un non courtois, quand oui n'y trouve profit. 

Loc. Ab fe et ab religion

Deu gardar son hoc e son non. 

Deudes de Prades, Poëme sur les Vertus. 

Avec foi et avec religion doit garder son oui et son non.

Cels que parlon ab me, ieu no 'ls enten, 

E faz lor en, al esgardar, parven, 

Et ab rire, et ab oc e no dire.

Aimeri de Bellinoy: Aissi col pres. 

Ceux qui parlent avec moi, je ne les entends, et je leur en fais, au regarder, semblant, et avec rire, et avec dire oui et non.

Non es bo, de so que reys autreya, 

Quant a dig d'oc, que pueis digua de no. 

Bertrand de Born: Pus Ventedorn. 

Il n'est pas bon, de ce qu'un roi octroie, quand il a dit d'oui, qu'il dise ensuite de non. 

Del vostre rei mi playria d'Arago 

Que, per son sen, disses d'oc o de no.

Aimeri de Bellinoy: Meraveill me. 

De votre roi d'Aragon il me plairait que, selon son sens, il dît d'oui ou de non.

Non a vassal tan bon... 

No 'l torn son oc en no.

Guillaume de Berguedan: Joglar. 

N' a vassal si bon... qu'il ne lui tourne son oui en non.

Nulla res no m pot dar guarison, 

Si ma domna no m vol far oc de no.

Raimond de Miraval: Tuit sil que. 

Nulle chose ne peut me donner guérison, si ma dame ne me veut faire oui de non.

ANC. FR. Ne me distrent ne o ne non.

Si ne lor dit ne ho ne non.

Fables et cont. anc., t. IV, p. 239, et t. III, p. 413.

(N. E. Este “ho” francés equivale al hoc latín, oïl, oui.)

Je n'en sai plus ne o ne non. Lai d' Ignaurès, p. 30.

ANC. IT. E se volemo guardare in lingua d'oco et in lingua de sì.

Dante. (N. E. De vulgari eloquentia, en latín.)

De Vulgari Eloquentia, Dante.

CAT. Hoc. (N. E. Se encuentra en el dialecto catalán, hoc, oc, òc, och, incluso en el año 1505, https://chapurriau.blogspot.com/2022/11/jacme-de-casafranca-sanct-jordi.html )

...
E mes en presentia de dit Casafranca essent ell loctinent de Thesorer e essent en sa casa parlant dels presos alguns conversos dehien han menjat porch dehia laltra hoc (: sí, en lengua occitana, de la cual el catalán es un dialecto como los otros) e encara fetge (hígado) dehia laltre. Ara be teniu los per recommanats teniu los la ma.
...

Bertrand de Born donna le sobriquet d'oc e no, oui et non, à Henri II, roi d'Angleterre, pour désigner et accuser la politique versatile de ce prince.

Voyez non.

Martín I de Aragón, hoc, oc, och, òc, sí, oui, oil, ja, da





jueves, 11 de agosto de 2022

Carta-puebla Cardona, 986, nostro Leudovico rege obediente

A vore si podeu lligí an esta carta de poblassió de Cardona de 986, quí es lo rey dels catalans (pista: ere tocayo de lo assessino de catalans y catalanes Companys). 

Borrellus gratiâ Dei comes et marchio = Borrell (II), conde y marqués.
(comte, de comite, y no compte de cómputo, encara que se trobe de les dos maneres) de Barchinona y marqués (Marca Hispánica).   

Mes aball podeu lligí "secundum canonem et leges Gotorum", que no me fa falta traduí.

Lo tros final son los noms catalanissims.

//

XXX. (Apéndice 30 del viaje literario, tomo 8)

Charta populationis Cardonae anno DCCCCLXXXVI. (986) (V. pág. 148) 

(Carta-puebla de Cardona)

Ex autogr. in arch. cur. civil. Cardonae (1). 

(1) Quae cursivo caractere edita reperies, Lector, in autographo scias ob vetustatatem detrito legi minime potuisse, et ex exemplari ibidem asservato suppleta, quod sec. XIII. exaratum est. 

Regnante in perpetuum Dño nostro Ihu Xpo, sexta etate mundi, in sexto miliario seculi, era millesima vigesima quarta, anno trabea incarnationis Dñi nostri Ihu Xpi D.C.C.C.C.LXXX.VI., resurrectionis dominicae nobis celebranda est II. nonas Aprilis, luna XX, Deo auxiliante, et sacro divino eloquio nobis confortante, et sub iussione magno imperio nostro Leudovico rege obediente, filio Leutarii regi, anno I eo regnante, et misericordia Dñi postulante: Ego Borrellus gratiâ Dei comes et marchio facio preceptum et securitatem adque liberacionem in castro vocitato Cardona, vel suis agacenciis, et ad omnes abitatores eius, seu et posteritatis et proienies eorum, de omne rerum facultatis eorum, quidquid ad usum ominum pertinet, seu aulodes illorum, ut de ab hodierno die, et tempora, supra memorata iure quieto ordine teneant, et possideant, et hic securiter et in perpetuum feliciter sine aliqua dubitacione vel inquietacione de nullo omine (homine). Quia quando in primis construxit avius meus (mi abuelo; lo meu avi) Wifredus comis et marchio bone memorie, et edificavit istum castrum Cardona, cum suis terminibus, precepit in suo precepto et suo verbo... memorialem, ut omnes gentes, omnes abitatores, qui ibidem stare veniebant, aut cum illorum bona ad hec currebant, et hic vivere volebant, iure quieto tenuissent et possedissent perpetualiter. Et si aliquis malignus omo, aut superbiâ inflatus, aut scandalum cumulatus, aliquid tulisset vel diripuisset de sua facultate de illos abitatores omines, ille qui perdidisset, in duplum prendidisset de suam facultatem de illum malignum ominem, qui hoc malum fecisset; et si unum asinum perdidisset, ille qui perdidit, duos meliores prendidisset: et de aliis modis in omnibus rebus sic in duplum precepit custodiri vel defendere; et si unam alapam quamvis unus ex ipsis de abitatores eius percussus fuisset de ullum malignum ominem, duas peiores reddidisset sine dubitatione, et postea nullam calumniam pertimesceret in nullum iudicium. Similiter et de aliis plagis vel vulneribus, adque iniuriis, teneri et custodiri iussit in duplum. Et sic perdonavit ad omnes abitatores istius loci supra nominato illam quartam partem de illo toloneo, ut inter eos divisissent, sicut et faciunt ab hodierno die; et nullum censum non fecissent, nec abuissent, nec dedissent, nisi debitum sancte Dei ecclesie, quod est veram primiciam, et veram decimam, et fidelem offercionem, et sanctum sacrificium. Et si servus aut ancilla venisset inter eos, aut aliquis omo cum alienam uxorem aut sponsa (1: Conditores ac domini oppidorum, ad illa homines atrahere solebant impunitate criminum, praecipue cohabitationis cum aliena muliere. Sic Alfonsus VII. Castellae rex in foro Aureliae (de Oreja) edixit: Si quis cum qualibet muliere non iuncta, exceptâ coniugatâ, vel sanguinis sui proximâ, vel per violentiam raptâ, fugerit ad Aureliam, ut ibi unus ex populatoribus fuerit, sit securus: et qui dominus Aureliae fuerit, illum recipere non timeat. Has nempe mulieres Hispani barraganas vocabant. (V. Ensayo histórico de Martínez Marina.) aut latro inieniosus (ingeniosus más adelante), ant aliquis falsator vel criminosus, securus stesisset inter omnes alios abitatores sine aliqua dubitatione. Nam de aliis modis vel culpis in omnibus precepit legem et directam iustitiam inter eos cum iudices custodire ad eum in cuius potestatem eos commendavit vel concessit patrono. Et similiter p... precepti, frater meus Miro comes bone memorie digitis suis litteris roboravit, et signum suum in suo nomine subter stillo confirmavit sicut audivit roborata et confirmata ab avo (avi; abuelo) nostro iam supra nominato Wifredo, cui Dñus ei centuplum retribuat, amen. Et ego Borrellus commes et marchio, et filios meos Reimundo, et Ermengode comites, simul in unum, cum omni regimine parentorum nostrorum, seu omnium fidelium nostrorum, omnes unanimes et uno corde et bona concordia in melius statuimus, et in melius confirmamus, et sic precipimus custodiri, ut et ab hodierno die et tempora omnis omo, qui ibidem vivere vellet, vel abitare desiderat in hoc loco destinatum, vel in suis terminibus quod abuit ab inicio, et quod hodie abet, et quod abere debet, et quod cum Dei adiutorio abitatores eius adquirere potuerint in omnibus locis, sive in christianis, sive in paganis, sive in eremo, quam in cultum, vel in desertis locis, iure quieto teneant et possideant, sicut iam supra diximus, sine al¡qua inquietacione, vel funccione, vel redivicione, et sine aliqua dubitacione de nullum ominem sinceriter et securiter in perpetuum. Precepimus, et ordinamus, et statuimus in melius, ut si quis malignus omo aut superbiâ inflatus, aut scandalum cumulatus, ad aliquem ominem, qui hic venire vellet, vel vivere in loco isto, postquam directos gressos abuerit iter profectus ad veniendum, aliquid malignus omo insurgerit contra eum sine sua neglegenciâ  et tullerit ei de suam facultatem, ille qui perdidit, sepcies tantum apreendat de suam facultatem de illum malignuní ominem, qui hoc malum fecit, et omnes abitatores loci istius adiuvent eum. Et si unum asinum perdet, septem asinos meliores apreendere faciat, et postea nullam calumniam pertimescat in nullum iudicium. Similiter et de aliis modis in alapis, in plagis, vel vulneribus vel aliis iniuriis, vel de omnibus rebus in sepcies tantum precepimus custodiri vel defendere, et postea in nullum iudicium nullam calumniam pertimescat. Et sic perdonamus ad omnes abitatores loci istius, et ad illos qui venturi sunt et erunt, illam quartam partem de illo toloneo, sicut fuit ab inicio, et est hodie in presente, sic fiat perpetualiter, exceptus ipsos denarios, et ipsas ceras, et ipsa decima de illo toloneo, donare facimus ad domum Sancti Vincentii, sicut fecerunt parentes nostri ex toto, et in hebdomada duas somatas salis, et necessaria ligna; et vos nullam redibicionem vel funcionem sive censum alicui faciatis, nisi sancte ecclesie, idest, vera primicia, et veram decimam, et fidelem sacrificium, et dilectam offercionem a Deo, et ad ecclesias proprias; et faciatis ipsa oppera ad ipso castro, id est, turres, et muros, et superpositos, et valles in profundum ad fodiendum, in ipsa septimana diem unum, propter vestras animas ad salvandum, sive pro paganis, quam pro malis Xpianis. Et si vobis maior necessitas fuerit, omnes vos imperabitis per vestram bonam voluntatem, sicut videritis quomodo opus est vobis, ut vos defendatis contra inimicis vestris. Et si vos per vestram bonam voluntatem aliquem bonum servicium feceritis ad seniorem vestrum, aut ad amicum vestrum, et visitaveritis eum cum aliquid de vestra bona, aut receperitis eos in vestras domos, sicut fuit semper bona consuetudo ab inicio a bonis ominibus ad faciendum, et est, erit semper in antea, aut aliquod servicium per vestra bona voluntate feceritis, aut in suorum necessitatibus aliquid adiuvaveritis; hoc non computetur nullus omo per nullum censum, nec per nullum malum exemplum, nec per nullum malum vicium. Quod si tamen aliquis malignus omo, aut senior malignus, aut amicus malignus, hoc per censum computare voluerit, aut malum censum per aliquem malum inienium adcrescere voluerit, ut in exemplo malo sit, nullatenus possit hoc facere, sed aspiciat occulis suis in ista scripta, et auribus suis audiat, et corde suo intelligat, et evacuet ei mala presumpcio sua, ut non sit alienus de regno Dei. Et si tantum Deum timens non fuerit, et in sua malicia voluerit permanere, et ista mala de corde suo evacuare noluerit, alienus sit de regno Dei, et pro temporali dapno non moratur componere in sepcies tantum quantum per malum censum, aut malum vicium computaverit, et postea non hoc possit vindicare quod malum voluit facere vel adcrescere. Et si aliquis fur aut latro ingeniosus, aut criminosus falsator, aut aliquis malignus adulter cum aliena uxore aud (aut) sponsa venerit inter vos, isti malefici secundum legem iudicabuntur; quia non est bonum malignis abitare cum bonis. Et stabitis in dilectione Dei in legem directam et iustitiam rectam in quantum possitis secundum canonem et leges Gotorum. Et abeatis inter eos omni tempore negotium rectum, et mercatum perfectum, et moneta una et mera sine mutacione, et sine aliqua falsitate; ut qualis fuerit prima, talis sit omni tempore, ut semper abeat firmitatem. Et de istis criminosis ominibus, quod superius diximus, post peractam legem qui inde evaserint, non permittimus eos stare inter vos in ecclesia nec in vestro concilio in nulla societate, nisi antea pervenerint ad rectam confessionem, et tenuerint veram penitentiam. Et dono vobis patrono Ermemiro vicescomite, et posteritati eorum, ut in cuiuscumque voce vos advocaverit, sequimini eum ubicumque ille voluerit in omnibus. Et ipso die Iovis semper sit vestrum de illa sale in omni tempore, sicut fuit ab inicio. Et si aliquandocumque aliquis malignus omo contra vos in ira surrexerit ad expugnandum aut preliandum contra vos; et vos omnes surgite centra eum ad interficiendum eum, et debellandum in quantum possitis cum Dei adiutorio. Si quis autem ex vobis minime fecerit, aut retrorsum facere voluerit, alienus sit inter vos omnes abitatores a vestro consilio, et ad liminem sancte Dei ecclesie precepimus excommunicari in ecclesiis vestris, et perdet omnem substantiam suam quantum ibidem abuerit. Et si quis vult inter vos maior fieri, sit sicut iunior; nam patrono vestro et omnibus ministris eius in omnibus precepimus custodiri et honorificari sicut decet. Et in omnibus ostibus meis primis insurgite in quantum possitis ad debellandum et expugnandum omnes adversarios nostros. Si quis vero quamlibet potestas, aut regis imperio vel principum, seu omo cupidus, vel malicia ductus, pro aliqua ocasione vel longo tempore prolonganda post nos, qui hoc factum nostrum et pactum convellere temptaverit vel infringere, hoc commendamus et per indesecabilem Trinitatem commonimus, ut quisquis ille fuerit, qui ipsius terre vel provincie principatum obtinuerit, aut pontifex ordinatus extiterit, vel iudex fuerit, et zelum Dei abuerit, et paradisi gaudia frui desideraverit, statim surgat et sentenciam istam quomodo nos confirmamus adfirmare contempnat (pro contendat) et in perpetuum stare discernat. Qui hoc fecerit, in cunctis fulgeat ante Dominum, sicut in sacris legibus continetur, ubi dicitur: Fulgebunt iusti sicut sol in regno patris eorum. Et qui inrumpere conaberit aliquis malignus transgresor legibus, quod una et universalis perpetim stare iubet ecclesiam, et nos omnes simul in unum statuimus canonicam sententiam et predicacionem apostolicam cum omne verbum divinum evangelicum feriri se sciat, et ereditatem celestem caruisse se agnoscat. Facta commemoracio, sive preceptum, vel confirmacio, sive indiguli agnicio, quem nullus interpolare audeat, vel mutilare, vel cum socordia conetur exturbare abhinc et deinceps, quod est in capud hunc preceptum in ordine porrectam, sicut scriptum est, et constitutum in tempore hoc, mense Aprilis die VIIII. Kal. Maii, luna. X., c)IIII. P. C. T. VIIa. ciclus giri solaris postquam ingressi sunt fiunt XV, et antequam egrediantur ad capud abemus A.XIII. anno isto obiit Leutarius rex, qui regnavit annos XXX. et menses X, post obitum eius anno I. ingrediente, regnante filio eius Leudevico rege.

Sig+num Borrellus gratiâ Dei commes et marchio. = Sig+n. Raimundus commes gratiâ Dei. = Sig+n. Ermengode commes gratiâ Dei. = Sig+n. Ermemirus gratiâ Dei vicescomes, qui hunc preceptum vicem nostram, et omni regni nostri principum, seu pontifices, seu clericorum, abbatum, monacorum, et omnem gradum ecclesie, sive laicos, vicescommites et seniores, vel viliores personas regimini nostro parencium, simul confirmamus, et ad honorem eximium referimus quid etiam et in dilectione proximi abeatur et impletur, fiat semper, et oblivioni nullo modo fuscetur, hoc signum indidi pro hoc roborem validum statui, et omnes firmare rogavimus. = Sign. Vivas gratiâ Dei epus. = S. Odo gratiâ Dei abba de cenobio Sancti Cucufati. = S. Ennego que vocant Bonofilio. = S. Bonucio. = S. Geribertus vicecommes. = S. Ermegeldus sacer et iudex. = S. Wisadus. = S. Ioce+fredus (Iocefredus hermano de Borrell) frater Borrello commes. = Seniofredus +. = S. Wifredus. = Seniofredus gratiâ Dei vicescommes. = Gondemarus gratiâ Dei ac si indignus epus. = Frugifer umillimus presul. = Remundus. = S. Trasovarius. = S. Gocefredus. = S. Wisibaldus. = S. Sendredus. = Wifredus. = S. Ermengaudus comes. = Sig+n. Ranimirus pbr. cum litteris rasis...

sábado, 15 de agosto de 2020

HOC

Extracto de Diego Monfar y sors, condes de Urgel:

Retrato imaginario de Martín I de Aragón, de Manuel Aguirre y Monsalbe. Ca. 1851-1854. (Diputación Provincial de Zaragoza).

Entonces pareció a la corte y a los concelleres de Barcelona, por quitar todos escrúpulos y dificultades, que en presencia de escribano y de los mismos testigos del día antes, le fuesen a visitar y preguntasen si quería que sus reinos fuesen de aquel a quien por justicia pertenecían, y si quería que de la respuesta que él daría se hiciese auto, y él dijo que (HOC); y luego Pedro de Comes, (Ramón, Raymundum de Cumbis) su protonotario, se lo volvió a decir, y el rey le respondió lo mismo; y de todo esto, que pasó el sábado siguiente, a las tres de la tarde, se hizo auto auténtico, cuyo traslado es el que se sigue:

Hoc est translatum fideliter sumptum a nota cujusdam instrumenti inferius inserti quod fuit per me Raymundum de Cumbis olim protonotarium et notarium subscriptum receptum die et anno in eo contentis scripta et continuata in protocollo sive capibrevio notularum mei dicti notarii et in fine cujus note major pars testium qui ad confectionem dicti instrumenti presentes fuerunt se eorum manibuas subscripserunt cujus tenor talis est.
- Pateat universis quod die veneris que computabatur XXX madii anno a nativitate Domini MCCCCX circa undecimam horam noctis dicti diei existente coram serenissimo domino domino Martino Dei gratia rege Aragonum Sicilie Majoricarum Sardinie et Corsice comite Barchinone duce Athenarum et Neopatrie ac etiam comite Rossilionis et Ceritanie Ferrario de Gualbis conciliario hoc anno ac cive Barchinone ad subscripta ut dixit per curiam generalem quam dictus dominus rex de presenti catalanis celebrat in civitate predicta simul cum aliis de dicta curia ibidem cum eo presentibus electo in presentia mei Raymundi de Cumbis protonotarii dicti domini regis et notarii subscripti ac
testium subscriptorum dixit coram dicto domino rege existente infirmo in suo tamen sensu cum loquela in quadam camera monasterii Vallis Domicelle vocata de la Abadesa hec verba vel similia in effectu: Senyor nosaltres elets per la cort de Catalunya som assi devant la vostra Magestat humilment suplicantvos queus placia fer dues coses les quals son e redunden en sobirana utilitat de la cosa publica de tots vostres regnes e terres: la primera quels vullats exortar de haver entre si amor pau e concordia per ço que Deus los vulla en tot be conservar: la segona queus placia de present manar en tots los dits regnes e terres vostres que per tots lus poders e forces fassen per tal forma e manera que la successio dels dits vostres regnes e terres apres obte vostre pervinga a aquell que per justicia deurá pervenir como asso sia molt plasent á Deu e sobiranament profitos á tota la cosa publica *e molt honorable e pertinent a vostra real dignitat. Et hiis dictis
dictus Ferrarius de Gualbis repetens verba per eum jam prolata dixit hec verba vel similia in effectu: Senyor plauvos que la succesio dels dits vostres regnes e terres apres obte vostre pervinga á aquell que per justicia deura pervenir? et dictus dominus rex tunc respondens dixit: Hoc; de quibus omnibus petiit et requisivit dictus Ferrarius publicum fieri instrumentum per me protonotarium et notarium supradictum. Que fuerunt acta die hora
loco et anno predictis presente me dicto protonotario et notario *ac pro testibus reverendo in Christo patre Ludovico episcopo Majoricensi nobilibus Geraldo Alemanni de Cervilione gubernatore Catalonie Rogerio de Monte Cateno gubernatore regni Majoricarum camarlengis Petro de Cervilione majordomo Raymundo de Santo Minato camarerio militibus Francisco de Aranda donato Porte-Coeli consiliariis dicti domini regis et Ludovico Aguilo domicello ac nobili Raymundo de Monte-Cateno coperio jam dicti domini regis. Postea die sabbati XXXI madii anno predicto circa horam tertie dicti diei Ferrarius de Gualbes predictus constitutus personaliter ante presentiam dicti domini regis in camera supradicta simul videlicet cum aliis de dicta curia cum eo electis reducens ad memoriam dicto domino regi verba per eum jam supra eidem domino regi prolata dixit presente me protonotario et notario ac testibus supradictis hec verba vel similia in effecti: Senyor: plauvos que la successio de vostres regnes e terres apres obte vostre pervinga a aquell que per justicia deura pervenir e quen sia feta una carta publica? et dictus dominus rex
respondens, dixit: Hoc; et ego etiam dictus protonotarius et notarius interrogavi dictum dominum regem dicens ei hec verba: Plauvos donchs senyor que la successio de vostres regnes e terres apres obte vostre pervinga a aquell que per justicia deura pervenir e quen sia feta carta publica? qui quidem dominus rex respondens, dixit: Hoc; de quibus omnibus dictus Ferrarius presentibus aliis de curia supradicta cum eo electis petiit et requisivit
publicum fieri instrumentum per me protonotarium et notarium supradictum. Que fuerunt acta die loco hora et anno predictis presente me dicto protonotario et notario ac testibus supradictis.
- Yo Guillem Ramon de Moncada qui fui present a les dites coses me sotscriu.
- Yo Guerau Alemany de Cervelló qui fui present a les dites coses me sotscriu.
- Yo Pere de Cervelló qui present hi fui sotscriu.
- Yo Luis Aguiló qui present hi fui me sotscriu.
- Francesch Daranda qui present hi fui me sotscriu.
Sig+num Bernardi Mathei auctoritate regis notarii publici Barchinone testis. (Continuará en historia aragón blogspot)


Senyor: plauvos que la successio de vostres regnes e terres apres obte vostre pervinga a aquell que per justicia deura pervenir e quen sia feta una carta publica? et dictus dominus rex  respondens, dixit: Hoc;



domingo, 24 de mayo de 2020

AD GABRIELEM VILELL PRESBYTERUM DE VITA ET MIRACULIS DIVI SEVERI BARCINONENSIS ANTISTITIS

AD GABRIELEM VILELL PRESBYTERUM DE VITA ET MIRACULIS DIVI SEVERI BARCINONENSIS ANTISTITIS (*) EPISTOLA ET ETIAM DE EIUS CORPORIS TRANSLATIONE (**).

N. del E. (*) Véase lo que dicen sobre este Santo el P. Flórez en su España Sagrada, tomo 29, tratado 55, cap. 4, especialmente desde el § 78 hasta el 93 inclusive, y el P. Caresmar en su disertación histórica con preferencia en las pág. 97 y 98.
N. del E. (**) P. M. Carbonell refiere en su Crónica al fol. 209, el milagro que San Severo hizo en la pierna del Rey D. Martín, la cesión que le hizo el Monasterio de S. Cucufate del Valles del cuerpo de dicho Santo, por cuyo motivo el Rey concedió al Monasterio la jurisdicción civil y criminal que le pertenecía en sus castillos, villas y lugares y finalmente refiere también aunque suscintamente el martirio de aquel Santo. Y en la segunda columna de aquel mismo fol. v. dice. «Y perque sia major memoria del dit benaventurat y glorios martyr mossenyer Sanct Sever instat yo per lo Venerable e molt devot del sobre dit glorios martyr mossenyer Sanct Sever mossen Gabriel Vilell prevere: yo he composta una letra latina dirigida al dit mossen Vilell y posada ad longum en la fi de un registre del Rey En Marti pretitulat Propium: hon es designada tota la historia molt extensivament y larga del dit glorios y benaventurat martyr sanct Sever Bisbe y patro de la insigne ciutat de Barcelona .... De este códice hemos tomado la copia que publicamos.

Petrus Michael Carbonellus Regius Archivarius Gabrieli cognomento Vilell presbytero multum venerabili P. S. D. Effagitasti saepe numero vir integerrime ut ea quae ex codicibus antiquis de miraculo tibiae Martini Regis Aragonum vernacula lingua sumpsisti in latinum traducerem etiam adderem quae de Sancti Severi Barcinonensis Episcopi vita invenire potuissem ego vero quamvis ab humanitatis studiis distractus cum ob occupationes Regii Archivi tum ingravescente aetate quando quidem octavum et septuagesimum annum notus sum id recusare potuissem tamen ut tuae morem geram voluntati quam mihi provinciam demandasti aggressus suum. Accipe proinde vir suavissime hunc Regem Martinum (ut in codicibus antiquis legimus) fuisse aegrotum plagam in tibia habentem adeo ut omnes moriturum existimarent. Qua propter medicos physicos et chirurgos (N. del A. (1) Chirurgus et Chirurgicus utrumque dici potest.) omnes in urbe Barcinona eo tunc domos foventes ad tibiam curandam accersiri jussit. Qui in dies magis atque magis intendentes pro Regis tibia curanda senectuteque detardanda nullum aliud antidotum repperere nisi hoc unum duntaxat scilicet quod tibia praescinderetur ne ignis in tibia jam accensus totum Regis corpus adolesceret. Hoc itaque remedium eidem Martino Regi in regio palacio majori praefate urbis sic aegroti existenti ii medici physici et chirurci maxima cum tristitia et cordis dolore retulerunt et ad tibiam scindendam diem crastinam assignarunt. Ea quidem relatione facta Rex ipse Martinus prospiciens in tam parva temporis morula tibiam scindendam totam supervenientem noctem insomnem et lachrymis et singultibus agebat et propterea maxima devotione permotus Sanctum Severum nostrae urbis Barcinonensis Pastorem gloriosum invocare et reclamare satagebat sic genibus mentis flexis orans. « O beatissime Severe obsecro intercedas pro hac mea infirmitate ad dominum nostrum Jesum-Christum quem suppliciter oro ut ab ea curatus evadam nam voveo me operam daturum quod corpus tuum apud caenobium Sancti Cucufatis nunc reconditum in huius urbis Barcinonensis Ecclesiam (ubi jam sub tuo nomine constructa est capella) honorificentius transferatur et custodiatur in eum.» Tandem die ultimo assignato ad tibiam praescindendam ipse Rex Martinus qui per prius noctes insomnes faciebat circa horam intempestam illius diei assignati in somno seu in extasi vidit beatum Severum Antistitem memoratum quem tanti faciebat et reclamabat Episcopalibus vestibus indutum mitramque in capite portantem luminariis per multis curuscantem qui remotis a tibia fasciis et medelis factoque super tibia cru+cis signo e vestigio disparuit. Rex vero Martinus a somno expergefactus continuo voce sonora et ingenti gaudio in haec prorumpens verba ait. « O vos fideles custodes hic vigilantes venite huc cum lumine et videbitis tibiam meam per Sanctum Severum curatam. Quippe qui sua pietate et potestate a Deo collata me indignum peccatorem exaudivit. » Tunc omnes ibidem vigilantes cum çaereis et candelis venientes tibiamque discooperientes jam bene curatam reppererunt quemadmodum Rex ipse praedixerat et gavisi sunt gaudio magno. Medici autem physici et chirurgici aurora rubescente diei assignationis cum ferris aliisque apparatibus ad Regis cameram adventantes et miraculum grande audientes ilico dixerunt «date lumen» lumineque dato tibiam reviserunt el bene curatam repperere et sic jubilantes et immensas gratias Summo Deo et beato Severo facientes osculatisque manibus ipsius Regis ad edes suas rediere. Ceterum Rex Martinus cupiens translationem faciendam (ut voverat) de corpore beati Severi bulla jam habita a Summo Pontifice pro ipsa translatione ut praedicitur facienda et ut Abbas et conventus memorati caenobii Sancti Cucufatis quicquam commodi pro ipsius corporis traditione assequerentur civitem criminalemque jurisdictionem castrorum villarum oppidorum et locorum eiusdem caenobii ad Reges Aragonum et comites Barchinone pertinentes nonullis adjectis conditionibus eis donavit quemadmodum de hac donatione (ubi ipsa translatio expresse enarratur) liquido constat instrumento publico die secundo mensis augusti anno salutis millessimo quadringentesimo quinto confecto et in quodam ex regestis Regii Archivi Barcinone exarato. (N. del E. Hemos creído conveniente publicar este documento después de las dos cartas de Carbonell.) Deinde ipsa translacio sanctissimi corporis beati Severi faelicissimi Praesulis huius urbis Barcinone acta fuit die quarto mensis augusti anno salutis M. quadringentesimo quinto. Cuius festum translationis in Ecclesia Barcinonensi colitur primo die dominico augusti vel ultimo dominico julii eiusque martyrium VI novembris. (1) Pro qua quidem translatione prius facta fuit: scilicet die tertio proximo dictorum mensis et anni devota et pereximia processio recedens ab Ecclesia Barcinonense iterque faciens ad caenobium Sancti Cucufatis Vallensis quam sequebatur Martinus Aragonum et Martinus Siciliae eius filius reges etiam episcopi abbates canonici presbyteri et clerici duces comites milites cives magnaque vivorum et mulierum caterva. Et postquam ad ipsum caenobium applicuere praefatum Corpus Sacratissimum acceperunt per multisque cereis et luminariis atque funerum pompa (ut est de more) ab eodem caenobio (in quo pernoctarunt) sequenti die discesserunt et fessi (2) sed non defatigati ad Barcinonensem Ecclesiam rediere ubi missa major seu alta ac sermo cum organo musicorum quorum cantus et caetere solemnitates exvoto celebratae fuere recondito proprius Severi corpore cum XVIII clavis sui martyrii infrascripti in quadam urna posita ad latus dextrum retabuli Sanctae Crucis Ecclesiae Barcinonensis.

N. del A. (1) Nota quod festum martirii Sancti Severi colitur anno quolibet VI novembris et eius corpus ut infra scribitur fuit positum una cum XVIII clavis sui martyrii in quadam urna sita ad latus dexterum retabuli Sancte Crucis Sedis Barcinonensis. Postea autem die primo eius festi post vesperos clerici ipsius Sedis cum Episcopo magna cum processione et luminariis accipiunt eius urnam et in girum Sedis euntes illam supra altare eius capelle locant ubi moratur per dies octo. Et die octavo cum magna processione et luminariis de ipso altari illam capiunt et in eius loco reponunt. N. del A. (2) Nota: quod erant fessi sed non defatigati.

Praeterea ne vita beati Severi memoria excidat scire te velim mi Gabriel charissime quod hic Severus lanificii sive textoris lanae officio utebatur eratque Barcinona ortus et christianorum conjugum filius beneque moratus ac conjugatus (N. del A. (1) Nota: quod hoc tempore ecclesiastici uxores ducebant. ) nam illo tempore ecclesiastici uxores ducebant et cum uxore et unica filia vitam agebat. Accidit autem eo tempore Barcinonam urbem pastore carere quandoquidem pastor illius mortem obiisset cuius quidem pastoris eleccio (non ut nunc) sed per Spiritum Sanctum ut columbam çelestem apparentem fiebat orationibus Episcoporum praemissis et quum pro ipsa electione visenda jam populi multitudo ad Ecclesiam convenisset Severus ab uxore licentiam petiit ad Ecclesiam eundi et columbae miraculum spectandi uxor vero ipsum redarguens respondebat quod talis visio ad eum non pertinebat sed potius foret ut in suo laboraret officio et ab illo non discederet nam sive iret sive non in Episcopum non eligeretur. Cumque Severus impportune instaret se ad Episcopi electionem iturum uxor furibunda respondens nunc ridiculo missa faciamus prophetavit ironice dicens «qua hora illuc perveneritis super caput vestrum columba resedebit. » Veniens ergo Severus ad Barcinonensem Ecclesiam vilibusque vestibus ut pauper indutus inter alios de populo ibidem existentes apparere non audens post valvas Ecclesiae latitabat et columbae adventum expectabat quae orationibus Episcoporum devote ad Deum et cum lachrymis fusis per unam ex fenestris Ecclesiae solitam ingrediens et per eandem Ecclesiam circumvolans super caput Severi latitantis resedit. Qui (ut territus) eam ab se repelleret et illa iterum ad Severem rediit et in eius vertice resedit ac requievit. Tunc ab Episcopis in Episcopali cathedra ut est de more locatur et Episcopus consecratur. Qui dum esset idiota et litterarum ignarus divina inspiratione Apostolorum exemplo sacris litteris repente imbutus non modo divina misteria el Pontificis officia exercebat sed etiam predicator egregius factus oves suas Christi divino salutifero sermone et vitae suae sanctitate mirum in modum docebat et quamplurimis miraculis coruscabat. Effectum est paulo post quod dum ipse Severus in Ecclesia Barcinonensi missam celebraret subdiacono Epistolam legente in Spiritu rapitur. Et completa lectione post moram aliquam a ministris excitatur quippe qui erectus ipsos ministros apprime redarguit dicens parcat vobis Deus quare me excitasti nam scire vos velim me exequiis illius Sancti Geminiani Mutinensis Episcopi nuper defuncti interfuisse et eius animam Christo Jesu commendasse ac eius corpus in tumulo collocasse. Hisque dictis missam celebrare continuavit. Cives vero Barcinonenses hesitantes ne hoc miraculum in cassum veritatem contineret qui jam illius diem et horam annotaverant ad Urbem Mutinensem sitam justa Bononiam nuncios miserunt et omnia et singula ut hic noster Severus praedixerat secuta invenerunt et retulerunt. Fertur etiam de hoc nostro beatissimo Severo quod non modo se fuisse sanctae honestaeque conversationis sed etiam aliis quamplurimis in exemplum et recti vivendi normam inter quos in edibus suis Eraclianum virum Sanctum Pesauriensem Episcopum a cunabulis educavit qui postquam Ecclesiam sibi comissam foeliciter gubernasset plenus sanctitate beato fine quievit. At ubi scripturus sum miracula per Sanctum Severum facta me adhuc continere non possum quin imprimis miraculum mihi secutum inscribam quodque fuit paulo ante noctem intempestam diei festi Sanctorum Petri et Pauli apostolorum mensis junii anni salutis infrascripti millessimi quingentesimi duodecimi corrigendo hanc epistolam in codice mearum epistolarum insertam eique addendo miraculum proxime scriptum accidit quod somnus me rapuit scribendo sic quod candela que in candelabro ardebat cecidit cum codice super papyrum epistolae ipseque continuo experge factus a somno vidi eam papyrum flamentem ex lumine candelae et perterritus clamitavi «Sanctum Severum» ut ab ipso incendio epistolam liberaret abjiciens in terram papyrum sic incensam una cum codice et ea suffocata ipsius papyri flamma ad larem sine lumine cucurri. Susceptoque inde lumine regressus sum ad locum ubi epistolam cum codice dimiseram et repperi eam ita lantam et mundam sicuti erat priusquam lumen eam accendisset. Quo miraculo viso genibus flexis domino Deo et sancto Severo gratias egi et ago ingentes oratione dominica mediante meque semper dicente «O beate Severe sis semper mecum et ora pro me peccatore. » Procesu vero temporis defunctaque Severi uxore eorum filia diem clausit extremum et quum illius exequias Severus celebrasset corpus que filiae juxta matris corpus poni decrevisset apertoque illius sepulchro visus fuit locus ita exiquus quod corpus filiae ibidem collocari minime poterat. Hoc quidem Severo nuntiato ipse Severus ad locum iter arripuit et eidem uxori (ut filie locum daret) mandavit. Et continuo corpus uxoris quod supinum erat in latus secessit et filiae locum dimisit que ibidem cunctis stupentibus et spectantibus juxta matrem fuit deposita. In super accipe aliud miraculum. Quum quidam pater familias infirmus lecto decumberet et jam in extremis laborans ad se vocari fecisset Severum ut eum de confessione audiret ipse quidem Severus inputanda vinea (quam unicam habebat) laborabat Nunciis (ut se antecederent) respondisset et postea tempus veniendi aliquantis per distulisset veniens ad aegrotum eum repperit jam defunctum quod ille cernens ilico contremuit magnisque vocibus se interfectorem illius clamare çepit. Quumque corpus defuncti lamentari et in terram capud contundere non cessaret repente qui defunctus fuerat animam recepit et in pedes se erexit quod omnibus ibidem existentibus admirationi fuit laudantibus omnipotentem Deum et benedicentibus qui tam Sanctum pastorem huic urbi Barcinonensi donaverat. Item aliud miraculum accipe divino nutu per motus Severus fugam arripiens aburbe Barcinona ad castellum Octoviani situm juxta caenobium Sancti Cucufatis Valensis ne ab Satellitibus Daciani captioni daretur insperato invenit in rure quendam rusticum christianum fabas seminantem Emiterium nomine vulgo Medi. Cui se dixisse fertur. « O bone vir si quis te rogaverit vidistis Severum per hanc viam fugientem dicito vidi modo quando has fabas seminabam.» Venerunt hoc dicto Satellites Daciani dicentes rustico «est ne morula multa qua Severus hinc transivit. » Respondit rusticus «modo quando hic fabas seminabam. » Et illico fabae que illo die seminatae fuere visae sunt floridae et ad grana emittenda proximae. (N. del E. (1) De este milagro nació indudablemente la máxima tan usada y seguida de los labradores de este Principado "Per Sant Sever faves á fer. " ) Qui Daciani Satellites credentes ipsum rusticum ridiculose respondisse in illum indignati captum ad predictum castellum duxerunt. Qui illuc tractus quum idolum adorare contemneret juxta judicis sive Pretoris sententiam fustibus caesus martyrio coronatur. Sed priusquam ad Severi martyrium veniamus qui et quot fuerunt Episcopi Barcinonenses ante ipsum Severum libet mihi numerare. Primus quidem Barcinonensis Episcopus fuit post domini nostri Jesu Christi passionem THEODOSIUS. Et obiit anno domini tricesimo tercio Octaviano Augusto imperante. Secundus vero Barcinonensis Episcopus fuit VICTOR obiit XVIII calendas maii anno domini quadragesimo secundo imperante praefato Octaviano Augusto Christianos insequente. Tertius Barcinonensis Episcopus fuit ETIUS. Obiit XIX calendas septembris anno Domini quinquagesimo tertio Octoviano Augusto etiam imperante. Quartus Barcinonensis Episcopus fuit DEOTICUS. Obiit XVIII calendas januarii anno Domini sexagesimo Octoviano Augusto etiam imperante. Quintus Barcinonensis Episcopus fuit LUCIUS. Obiit kalendas Augusti anno Domini sexagesimo nono Octoviano Augusto etiam imperante. Sextus Barcinonensis Episcopus fuit FUCHA. Obiit kalendas octobris anno eodem sexagesimo nono
Octoviano Augusto imperante. Septimus Barcinonensis Episcopus fuit DEODATUS. Obiit XVIII kalendas januarii anno Domini septuagesimo octavo Octoviano Augusto etiam imperante. Octavus Barcinonensis Episcopus fuit THEODORICUS. Obiit X kalendas januarii anno Domini nonagesimo primo Tiberio imperante. Nonus Barcinonensis Episcopus fuit DEODATUS. Obiit duodecimo kalendas aprilis anno Domini centesimo octavo Tiberio etiam imperante. Et sicfuerunt Episcopi Barcinonenses duohoc nomine DEODATI appellali. Decimos Barcinonensis Episcopus fuit LENGARDUS. Obiit tertio nonas maii anno Domini centesimo vigesimo Tiberio etiam imperante. Undecimus Barcinonensis Episcopus fuit LUCIUS. Obiit tertio calendas Augusti anno Domini centesimo quadragesimo sexto. Duodecimus Barcinonensis Episcopus et cardinalis fuit ALEXANDER. Obiit anno Domini centesimo sexagesimo secundo Tiberio etiam imperante. Tredecimus Barcinonensis Episcopus fuit ALBERTUS. Obiit tertio nonas maii anno Domini centesimo septuagesimo secundo Claudio imperante. Quartus decimus Barcinonensis Episcopus fuit ARMENGALDUS. Obiit octavo kalendas aprilis anno Domini centesimo nonagesimo primo Claudio etiam imperante. Quintos decimus Barcinonensis Episcopus fuit GAUDIMARUS. Obiit octavo idus novembris anno Domini ducentesimo decimo Nerone imperante. Sextusdecimus Barcinonensis Episcopus fuit GUILELMUS. Obiit tertio nonas maii anno Domini ducentesimo vigesimo secundo Nerone etiam imperante. Decimos septimus Barcinonensis Episcopus fuit SEVERUS quem praediximus conjugatus. Obiit sexto idus novembris anno Domini ducentesimo octogesimo octavo Diocletiano imperante. Et nihilominus mihi Regio Archivario scribere libet de duobus Episcopis Barcinonensibus huius Severi successoribus eorum nomen et obitus. Quorum unus fuit et decimus octavus Barcinonensis Episcopus successor eidem Severo inmediatos nomine PACIANUS. Obiit septimo idus martii anno Domini trecentesimo nonagesimo octavo Theodosio primo imperante. Alter vero et decimus nonus Barcinonensis Episcopus fuit BERENGARIUS qui habuit uxorem nomine Peratam ex qua genuit filiam unicam quam nubtui tradidit Tarraconensi Archiepiscopo et dono dedit eidem filiae sue in dotem et pro dote sua que eidem Archiepiscopo constituit et apportavit quinque huius agri Barcinonensis parochias eo tunc sic nuncupatas scilicet Parochiam de Francaç Parochiam de Altafulla Parochiam de Vilabelba Parochiam de Abrasim et Parochiam Turris den Barra (Torredembarra). Hic enim Episcopus Berengarius obiit idus novembris anno Domini quadringentesimo vigesimo. De his quidem Barcinonensibus Episcopis finem facio. Sed de aliis Barcinonensibus Episcopis post praedictos Episcopos in Episcopatu Barcinonensi succedentibus alio in loco Deo opitulante si haud tempus mihi deerit me araturum curabo. (*)

N. del E. (*) Este fue el primer ensayo que Carbonell hizo de su Episcopologio que el P. Flores dio a luz en la pág. 359 del tom. 29 de la España Sagrada.
Verum enimvero redeamus unde diggressi sumus. Quandoquidem de nostri Sancti Severi martyrio quicquam me dicturum opere precium erit. Ideo memoria teneamus quod hic Sanctus Severus tempore Diocleciani Imperatoris martyrium cum quatuor coronatis scilicet clericis aequo animo pro Christi amore recusare noluit sic quod eo et ipsis quatuor coronatis captis existentibus in Castello Octoviani coenobii Sancti Cucufatis Vallensis Dacianus Judex seu pretor pro ipso Imperatore eos quinque corrigiis plumbatis cedi deinde ipsos quatuor coronatos decollari jussit. Sed Severus jam decrepitus ex XVIII clavis ferreis acutis in girum eius capitis affixis uno clavo grandi in medio capitis illius cum malleo ferreo magno transfixo martyrium consumavit sexto mensis novembris anno Domini ducentesimo octogesimo octavo. Magis atque magis scire te velim mi Gabriel vir provissime quospiam ore dare non hunc sed alium fuisse Severum (N. del A. (1) Nota adversos illos asseverantes non hunc sed alium fuisse Severum. ) nunc Sanctum qui in miraculis et martyrio huic nostro Severo similis fuerit. Quicquid autumant non est illis omnino fides adhibenda nisi de nostro Severo quem praedicta miracula et alia permulta (quae scripta non reperiuntur) fecisse credimus et modo praedicto martyrium passus est. Licet de illo alio Severo sit possibile sic cum miraculis coruscase et martyrium consumasse. De his quidem satis. Reliquum est vir scite ut si quid aliud ex Regio Archivo Bibliothecaque mea tibi possit gratificari jusseris nihil frustra. Vale meque (ut facis) ama. Ex Regio Archivo Barcinonae tertio idus junii (1) anno a Christi natali christiano duodecimo supra quingentesimum millesimum Ferrando secundo foeliciter regnante.

(2) Adhaec conticere nequiverim quin hymnum de Martyrio huius gloriosi Severi Barcinonensis Episcopi aeditum in quodam codice antiquissimo repertum sed non tersum immo barbarum in calce huius Epistolae reponam. Accipe igitur ipsum sub hoc tenore.
N. del A. (1) M. D. XII. III. idus junii scilicet XI die huius mensis quo est festum duorum Sanctorum scilicet Bernabae et Honophri.
N. del A. (2) Adhec adverbium est et una dictio et significat postea.

Hymnus ad Sanctum Severum.
Nescio eius qui fuit actor.

N. del A. (1) Tres vegades VI fan XVIII. Car ab XVIII claus fou martyrizat e coronat.

Clavis tribus perforari
Voluisti libere
(1) His sex tribus coronari
Sustentasti aspere
Certo fixo circulari
Miro tonsus acerbe
Juncus tibi ministravit
Tunc coronam spineam
Quando eam preparavit
Haec cerebri galeam
Tua lacerant extrema
Clavi absque cuspide
Huius trucidant suprema
Concassata casside
Unde habes diadema
Cum coelesti chlamyde.

T E Ʌ O Ʃ.

Ad beatum Severum Barcinonensem Episcopum dignissimum hanc facio orationem ego quidem Archivarius memoratus.

ORATIO.

N. del A. Huius Sancti Severi martyrium colitur in tota diocesi Barcinonensi VI die novembris sub precepto. Festum translationis huius Sancti in eadem Ecclesia primo die dominico mensis Augusti celebratur vel ultimo die dominico mensis julii.

O beate Severe qui in tuo martyrio coronam XVIII clavorum super caput tuum impositam pro Christi amore patienter ferre voluisti ora pro me misero ad Dominum ut cor meum durum ad bene operandum blandum fiat sic que toto tempore vitae meae pro veritate et justitia aequo animo adversa sustineam. Atque pro salute animae meae in hoc saeculo contra inimicos visibiles et invisibiles gratia sua certare non fugiam. Et demum meritis et precibus tuis intercedentibus paradisi gaudia consequar. v. Ora pro me beate Severe. R. Ut dignus efficiar promissionibus Christi. Amen.

Et quia veneranda frugique Helisabet uxor perchari filii mei Francisci peperit filium die mercurii XIIII mensis decembris anno Christi M quingentesimo tredecimo apud domum ipsius filii mei sitam in civitate Barcinone in vico vulgo dicto del Garrofer ideo ego quidem Petrus Michael Carbonellus devotione motus ad S. Severum ut in baptismo acto in Sede Barcinonensi Severi nomen eidem imponeretur operam dedi die lune XIX eiusdem mensis anno memorato. Deo gratias.

Memoria tene quod hoc in mense augusti anno Christi MDXIlI construi feci ego quidem Petrus Michael Carbonellus ad laudem gloriam et honorem Domini nostri Jesu-Christi et inmaculate Virginis Marie eius matris ac beatorum Archangeli Michaelis Severi Episcopi Barcinonensis et Eulaliae Virginis Patronae nostrae Sacellum seu capellulam ubi est retrotabulum in quo ipsorum
imagines Sanctorum Michaelis Severi et Eulaliae depictae sunt apud hortum pensilem domus meae sitae in vico vulgo dicto den Serra civitatis Barcinonae.

Ad Gabrielem Vilell presbiyterum alia epistola de vita Sancti Severi.

Petrus Michael Carbonellus Regius Archivarius Gabrieli Vilell presbytero in sacris scripturis studioso et erudito P. S. D. Quamvis in epistola mea quam ad te dederim tertio idus junii anno salutis millesimo quingentesimo duodecimo de vita translatione corporis et miraculis et aliis commendatione dignis Sancti Severi Barcinonensis Antistitis multa preclara facinora exaraverim tamen die festo martyris huius Sancti Severi proxime devoluto mihi in mentem venit me vidisse
superioribus diebus eius historiam in quodam quaterno deturpato scriptam iterum eam videre volui et vidi et perlegi. Perlecto nam toto ipsius historiae tenore aliqua ex ipsa (que in memorata epistola non descripta fuere) excerpere curavi non sicut stilo suo jacebant sed meo ita mediocri ut vides. Et ea in calce originalis ipsius epistole excripsi quorum verba hec sunt. Memoria tene quod hic Sanctus Severus bonus pastor noster nomen suum a parentibus suis traxit. Is habuit parentes christianos qui cives fuerunt huius civitatis Barcinonae. Et ipse etiam fuit civis eiusdem civitatis verus et devotus christianus vitamque columbinam cum simplicitate cordis agebat paupertatis vero et humilitatis
conspicuus. Sic tantae erat sanctitatis quod non diebus nec noctibus a colloquiis divinis et oratione cessabat nam omnibus virtutibus pollebat. Tandem de consilio et assensu parentum suorum (ut faciunt boni filii) uxorem duxit factus jam presbyter quia hoc tempore presbyteri uxores ducebant (N. del A. Nota quod hoc tempore presbyteri uxores ducebant. ). Ecclesia permittente ex qua unicam filiam suscepit que semper in virginitate Domino servivit. Deinde ipsi conjuges castitatem voventcs ab ea nunquam recesserunt. De labore manuum vitam transigebant cum lanificii officio. Quandoquidem ipse ut pater suus lanifex erat nihil aliud de bonis temporalibus hic Sanctus Severus possidebat nisi unicam vineam parvam et celebrare missam in quodam altari capellae virginis Mariae sedis Barcinonae in dies magis non cessabat. De miraculis quidem illius aegroti ipsum postulantis Severum vineam suam putantem se confiteri. Et de eius filia mortua pro sepultura nec non de fabbis seminatis per Sanctum Emiterium jam in praefata epistola hec et alia conscribuntur. De eius vero electione in episcopum licet in ipsa epistola jam dixerim miraculose facta tamen largius (ut repperi) scriptam mihi placet iterum hic describere. Cum autem beatus Severus una cum conjuge sua honeste in sancto matrimonio vitam ageret et Deo ac virgini Mariae toto pectore inserviret audiens pastorem Barcinonensem ab hoc saeculo migrasse ob quo pro habendo probo pastore plerique ecclesiarum Episcopi (ut erat de more) in Barcinonensem Ecclesiam commearunt. Quippe que priusquam officium et missam cum organis celebrassent diem eius celebrationis ad orandum Deum ut signum aliquod eis mitteret pro futura Episcopi electione populo nunciabant. Contigit autem vir Sanctus Severus devotione permotus visendi huiusmodi Episcopi çelitus venturam electionem licet operi lanificio implicatus esset his verbis suam affatur conjugem. «Bona uxor vadam si placet e vestigio ad videndam visionem mirabilem quod de caelo columba veniat ad Ecclesiam ubi praefati Episcopi cum populi multitudine congregati existunt expectantes et deprecantes super quo capite ipsa columba consedeat.> Ad quem illa « sede inquit labora in tuo officio et noli ocio vacare quia non expedit sive enim pergas et in loco ipsius Ecclesiae subsistas te in Antistitem prefati Episcopi et populus non ordinabunt etiamque columba super capite tuo consederet.» Ad quam ille «sine me inquit ut vadam quia volo videre. » Et tunc illa respondet furibunda et derisorie dicens «vade si placet quia quacumque hora intraveris ocyus in Episcopum promotus fueris.» Et sic ipsa mulier nesciens quid dicebat prophetavit. Tunc ipse Severus ab loco ubi officium lanificii exercebat discedens ad Barcinonensem Ecclesiam ilico gressus fecit ubi erat populi multitudo cum Episcopis et sacerdotibus congregatis et missa Spiritus Sancti devote celebrabatur. Ipse nam Severus ibi post valvas Ecclesiae se abscondit quia nolebat ut populus eum videret sic vilibus indutum pannis et columbae adventum expectans fusa oratione ad Deum ocyus de caelo descendit columba nive candior et super eius capite sic latitantis consedit. Ille autem ab eius capite columbam expellans eam volitantem hinc inde per circuitum Ecclesiae expellere nequivit quin iterum super eius capite resederet. Erat nam ipsa Spiritus Sanctus qui in formam columbae venerat ac si diceret «super quem requiescam nisi super humilem timentemque Deum ac mundi gaudia spernentem. » Unde jamdudum hoc venerabile proverbium vulgatum est per universum orbem> Beata inquit civitas illa ubi in electione Pontificis Spiritus Sanctus descendit in columbae similitudinem et ordinatur ille super capite cuius requiescit. » Praeterea scire te velim quod hic Severus fuit XVII Barcinonensis Episcopus. Cui successit bealus Pacianus qui fuit XVIII
Barcinonensis Episcopus Sanctus et vita et moribus circunspectus. De his quidem satis. Et licet multa Sanctus Severus fecerit miracula tamen brevitatis gratia et que non reperiuntur scripta relinquo. Vale et pro me peccatore Deum ora. Ex Regio Archivo Barcinonae decimo calendas decembris die festo Sanctae Ceciliae anno salutis M quingentesimo quarto decimo Ferrando secundo foeliciter regnante.

Gratiarum 14.
Martini n. 2202 fol. 65.

Abbatis et monasterii Sancti Cucufatis Vallensis.

Nos Martinus Dei gratia rex Aragonum Valencie Maiorice Sardinie et Corsice comesque Barchinone Rossillionis et Ceritanie. Considerantes quod si ex donatione nobis et nostris precedente auctoritate et licencia domini summi pontificis perpetuo facta per vos venerabilem religiososque et dilectos nostros fratrem Berengarium abbatem et conventum monasterii sancti Cucuphatis Vallensis de sacratissimo corpore beati Severii Sancte memorie felicissimi presulis hujus urbis qui sub scevera tirannide Gratiani palmam martirii in castro Octaviani victoriose et feliciter reportavit unde meruit civis fieri eterne glorie deitatis memoratum sanctus corpus translatum est noviter a dicto monasterio in quo in veneratione et devotione eximia velut in templo probate religionis et fidei diutissime hospes fuit in quandam novam basilicam sive capellam mirabili constructam artificio in latere sedis sue et in ea repositum in monumento novo et in munda sindone ut sit ibi ejus requies in secula seculorum non debet ob hoc dictum monasterium tam preciosissimo martire absque aliquo digno premio denudari presertim cum dare ecclesiis et monasteria munificentia regia insignire sit officium divi principis benigne quidem et feliciter suos actus celebres efficaci stabilitate in Domino disponentis. Quapropter volentes vobis et dicto monasterio aliquali remuneratione grata et utili respondere tenore presentis firmiter et perpetuo valituri per nos et nostros perpetuo successores laudamus approbamus ratifficamusque et perpetuo confirmamus vobis dictis venerabili et religiosis abbati et conventui dicti monasterii et eidem etiam monasterio imperpetuum omnia et singula privilegia libertates immunitates concessiones donationes et gratias vobis sive preteritis abbatibus et conventum dicti monasterii ac eidem monasterio usque nunc factas et facta quomodolibet seu indulta per nos aut per serenissimos dominos predecessores nostros bone memorie reges Aragonum aut comites Barchinone seu alios dominos proxime dicti comitatus prout melius usi fuistis hactenus de eisdem. Preterea ut idem monasterium cui sepe solent litigia nova occasione subscripte jurisdictionis una cum expensis multis emergere quiescat decetero velut hujusmodi nostro adjunctum immo fretum beneficio in tranquillo per nos et dictos nostros successores in premium tam inextimabilis reliquie supradicte damus donatione perpetua et irrevocabili inter vivos vobis abbati conventui et monasterio supradictis ac vobis in eadem abbatia succedentibus in futurum absque tamen derogatione et prejudicio effectus concessionum donationum immunitatum libertatum bonorumque usuum eorundem et aliorum predictorum merum et mixtum imperium et aliam omnimodam jurisdictionem criminalem cuiusvis nature seu speciei existat et exercitium eiusdem excepta tantumodo de penjar ac de mutilatione vel detruncatione membrorum et excepta etiam qualibet alia qua posset criminosis vel nocentibus mors infligi quam habemus et habere debemus et que nobis aut nostris pertinere possint et debeant quovis modo titulo ratione jure seu causa nunc vel postea quandocumque in dicto castro Octoviani et in villa sancti Cucuphatis Vallensis inibi situatis nec non in castro sive domo ac popula de Canals vicarie Barchinone. Item in castro sancti Vincentii del Cauler vicarie Villefranche Penitensis ac in loco del Vandrell de termino predicti castri et in terminis territoriis parrochiis locis et pertinentiis eorundem nec non in hominibus et feminis habitantibus et habitaturis nunc vel de cetero in eisdem et etiam in quibuscumque aliis personis tam privatis quam extraneis cujuscumque dignitatis status legis sexus secte aut conditionis existant delinquentibus in ipsis castris Octoviani et sancti Vincentii ac in villis sancti Cucuphatis et loco del Vandrell sive in castro vel domo ac popula de Canalibus sive infra castrum domum villam locum et populam supradictam terminos territoria parrochias et pertinentias eorundem et sive delinquant aut delinquerint in viis seu caminis publicis sive non exceptis tantumodo illis criminibus de quibus jurisdictionem et punitionem nobis et nostris superius expresse et specialiter retinemus. Hanc autem donationem et ex causa donationis concessionem facimus de premissis omnibus et singulis per nos et nostros perpetuo successores respectu et intuitu superius contentorum vobis dictis venerabili abbati et conventui dicti monasterii ac singulis vobis succedentibus in dicta abbatia et dicto inquam monasterio imperpetuum sicut melius potest dici intelligi et scribi ad vestri et dicti monasterii sanum bonum stabilem favorabilemque intellectum. Promittentes vobis et dicto conventui ceterisque aliis succedentibus in dicta abbatia nomine monasterii predicti et eidem monasterio quod de premissis omnibus et singulis per nos vobis et dicto monasterio supra donatis perpetuoque concessis trademus seu tradi illico faciemus vobis et conventui memorato nomine dicti monasterii aut cui sive quibus volueritis vice et loco vestri et ejusdem ad cautelam et majorem corroborationem si eam jam habetis titulis ex antiquis vel vigore nostre nove concessionis et de novo si eam non habebatis possessionem corporalem seu quasi liberam vacuam et expeditam et a quacumque obligatione et onere liberatam et in ea faciemus vos dictumque conventum ac monasterium sive vobis in dicta abbatia succedentes per omnia potiores. Et nichilominus concedimus vobis et aliis predictis et quibus volueritis de certa scientia cum presenti plenam et liberam potestatem quod vos et alii qui supra et quem seu quos volueritis possitis et possint statim seu alias quandocumque vobis vel eis fuerit bene visum per vos et procuratores vel yconomos vestros et conventus dicti monasterii proprio motu vel auctoritate quam vobis et eis conferimus cum presenti et sine aliqua alia licentia requisitioneque vel fatica nostri vel nostrorum et alicujus curie officialisque vel persone possessionem corporalem seu quasi premissorum omnium et singulorum libere apprehendere et nancisci et apprehensam plenarie et perpetuo retinere que apprehensio tantum vobis et vobis succedentibus in dicta abbatia ac dictis conventui et monasterio prosit et valeat et proinde efficax habeatur ac si per nos vobis dictis abbati et conventui tradita vel quasi tradita foret ipsa possessio corporalis. Nos enim interim donec vobis vel cuivis alii nomine vestri et dicti monasterii corporalem possessionem seu quasi dictarum jurisdictionum superius distinctarum tradiderimus seu tradi fecerimus premissorum aut vos seu dictum monasterium eam assecuti fueritis realiter et de facto ut superius est jam tactum constituimus et fatemur nos ea omnia et singula pro vobis et dicto monasterio ac vestro et ejus nomine possidere seu quasi. Et nichilominus ad uberiorem cautelam et efficax donationis hujusmodi fundamentum mox vos dictos abbatem et conventum ac idem monasterium in ipsam ut pretangitur corporalem et plenam possessionem vel quasi omnium predictorum inducimus cum effectu per expeditionem et traditionem hujusmodi carte nostre per quam velut gerentis vicem epistole in hac parte dicimus et mandamus de certa scientia et expresse universis et singulis hominibus et mulieribus cujuscumque status legis secte aut conditionis existant in castris villa et loco predictis nec non in dictis castro sive domo ac popula de Canals et in terminis eorundem seu infra ipsos ipsasque vel ipsa habitantibus et habitaturis et aliis omnibus qui et que nobis ratione eorum que vobis dictis abbati et conventui ac eidem monasterio perpetuo damus et concedimus cum presenti seu eorum aliquo teneantur sub debito naturalitatis et fidei quibus nostre majestati astringuntur quod vobis dictis abbati et conventui nec non vobis succedentibus in eisdem nomine dicti monasterii ac eidem etiam monasterio et cui sive quibus volueritis nomine vestri et dicti monasterii in eternum respondeant pareant obediant satisfaciant et attendant in ac de et super omnibus et singulis supradictis in et do quibus nobis seu nostris ratione eorum que supra vobis et eidem monasterio damus perpetuo ante donationem presentem tenebantur consueverantque respondere obedire attendere et parere ac vobis nomine monasterii et cui sive quibus volueritis de ac pro premissis homagium faciant et fidelitatis prestent plenum et efficax juramentum non expectatis a nobis vel nostris jussione altera seu mandato vosque dicti abbas et conventus per vestros seu dicti monasterii procuratores yconomos aliosque officiales et ministros possitis eos ad premissa compellere modis et compulsionibus omnibus quibus nos ante donationem hujusmodi poteramus. Nos enim per nos et nostros perpetuo successores absolvimus et perpetuo eosdem et ipsorum singulos liberamus ab omni juramento homagio naturalitateque et fidelitate 
et alia omnimoda obligatione quibus nobis vel nostris nunc vel de cetero ratione horum tantumodo que supra vobis et dicto monasterio damus et concedimus teneantur. Et extrahimus predicta omnia et singula que vobis dictis venerabili et religiosis abbati et conventui et eidem monasterio et insuper vobis in dicta abbatia succedentibus perpetuo damus de jure dominio proprietate possessioneque et posse nostri et nostrorum perpetuo successorum eademque in vestri et dicti conventus nomine ejusdem monasterii ac sepetacti monasterii jus dominium proprietatem possessionem seu quasi et posse mittimus et transferimus irrevocabiliter pleno jure ad habendum tenendum utendum ac omni tempore pacifice possidendum et ad omnes vestras et vestrorum in his succedentium ac memorati conventus nomine dicti monasterii voluntates inde libere faciendas tanquam de re propria et perpetua dicti monasterii absque omni conditione retentione et exceptione quam non facimus nec fieri volumus in donatione presenti velut ex mera liberalitate et de certa scientia ac quodam impulsu conscientie et in premium sacratissimi corporis tanti martiris procedente et absque contradictione et impedimento nostri et nostrorum et alterius cujuscumque curie et persone. Ulterius ex causa donationis hujusmodi cedimus et mandamus vobis abbati et conventui supradictis ac vobis succedentibus in premissis et eidem monasterio ac cui sive quibus volueritis perpetuo omnia jura omnesque voces vices rationes et actiones reales et personales mixtas utiles et directas ordinarias et extraordinarias et alias quascumque nobis vel nostris perpetuo competentes et debentes ac valentes competere in predictis que vobis nomine dicti monasterii et eidem monasterio gratis et merito demptis morte et mutilatione membrorum supra damus et contra quascumque personas res et bona ratione vel occasione eorum ita quod vos dicti abbas et conventus nomine dicti monasterii ac ipsum monasterium et quem vel quos volueritis dictam jurisdictionem per nos superius vobis ac eidem monasterio datam habeatis teneatis et possideatis perpetuo plenarie pacifice et potenter illamque faciatis per procuratores bajulos aliosque officiales et ministros vestri et dicti monasterii exercere in dictis castris villa loco ac in castro sive domo et popula de Canals et in terminis territoriis parrochiis et pertinentiis eorundem in omnibus et singulis personis cujusvis sint legis sexus conditionis utique seu status ibidem habitantibus et habitaturis nec non et aliis etiam quibuscumque extraneis undecumque sint in dictis castris villa loco domo popula parrochiis terminis territoriis et pertinentiis eorundem delinquentibus seu quasi pro quo quidem exercitio et ut de dicta jurisdictione universis et singulis patefiat possint dicti officiales procuratoresque seu ministri vestri in dictis castris et aliis sepe superius recitatis ubicumque voluerint erigi facere perpetuoque tenere custellos et alia quevis signa sepedictam jurisdictionem denotantia ac in eis executiones justitie prout ad eandem jurisdictionem pertinuerit seu spectare poterit et debebit facere et prout alii in nostrum dominium similem jurisdictionem obtinentes sunt facere assueti facinorosos homines puniendo flagellando castigando incarcerando inquirendo condempnando vel absolvendo absentatos citando banniendo annotando et confiscando bona eorum. Et de premissis sive de ac super quibuscumque criminibus excessibus sive delictis preteritis et futuris ad sepedictam jurisdictionem per nos superius vobis et dicto monasterio datam spectantibus inibi cognoscere et super eis procedere perpetratores eorum pro criminum qualitate punire vel cum eis componere pro libito voluntatis demptis casibus mortis vel membri mutilationis supradictis. Possitis etiam vos dicti abbas et conventus nomine dicti monasterii per vos et quem seu quos volueritis in ipsa criminali et per dictos vestros seu dicti monasterii procuratoros bajulos officialesque vel ministros dicta jurisdictione et exercitio ejusdem etiam de temporibus preteritis pro criminibus excessibus et delictis penisque et caloniis inibi comissis et imposterum comittendis in omnibus et per omnia plene uti omni appellatione supplicatione reclamatione recursu et auxilio quocumque nostri et nostrorum successorum et alterius cujuscumque persone nostri parte rejectis penitus et repulsis quibus renunciamus ex publico plenarie et expresse ita quod a dictis procuratoribus officialibusque et ministris vel a processibus sententiis exequtionibus et allis quibuscumque enantamentis eorumdem subditi et districtuales vestri et dicti monasterii in castris villa loco popula terminis parrochiis territoriis et pertinentiis predictis ac quicumque alii extranei quivis sint et etiam undecumque declinantes vel quasi ibidem ut superius est relatum quantumcumque ex ipsis reputent se gravatus minime ad nos vel nostros seu ad gubernatorem generalem Cathalonie vel ad aliquos alios inde aliquam habentes val habituros nunc vel de cetero potestatem nec eis aliqualiter liceat appellare provocare supplicare vel quovismodo habere recursum. Nos enim ex causa hujusmodi perpetue donationis ipsas supplicationes et recursus perpetuo et scienter in dictos procuratores aliosque officiales et ministros vestri et dicti monasterii tam presentes quam futuros transferimus et translatos esse volumus de certa scientia cum presenti. Ceterum possitis vos sepetacti abbas et conventus nomine dicti monasterii et vobis succedentes in predictis memoratis juribus et actionibus per nos vobis et dicto monasterio perpetuo concessis mandatis etiamque translatis uti et experiri agendo respondendo deffendendo excipiendo proponendo et replicando et omnia et singula alia faciendo in judicio et extra judicium quecumque et quemadmodum nos poteramus ante donationem presentem et possemus nunc seu etiam postea quandocumque. Nos enim constituimus vos et dictum conventum nomine dicti monasterii ac idem monasterium in hiis dominos et procuratores perpetuo ut in rem vestram eorum propriam ad faciendum inde vestras et dicti monasterii ac ipsius conventus omnimodas voluntates sine contradictione et impedimento nostri et nostrorum et alterius cujuscumque persone. Promittentes per nos et nostros abbati et conventui prelibatis et eidem monasterio imperpetuum quod predicta omnia et singula que vobis et ipsis supradamus faciemus vos et eos et quos volueritis perpetuo habere tenere et possidere perpetuo plene libere et in pace ac uti eisdem contra omnes personas cum donationes et gratie principum et signanter ita rationabiles meritorie atque juste stabili et eterna debeant observatione manere. Ceterum recognoscimus vobis ac tenore hujusmodi nostre carte in bona fide regia attestamur quod vos dicti venerabilis abbas et conventus nomine dicti monasterii et idem etiam monasterium habetis imperpetuum omnem jurisdictionem civilem cum pleno usu et exercicio ejusdem in castris quadra villa loco et popula supradictis nec non in castris de Sancta Oliva de Albanyana del Bornar de Masquefa in villa de Bonastre et in quadra de Moia dicte vicario Villefranche et in terminis parrochiis territoriis et pertinentiis eorundem. Et insuper in hominibus et feminis habitantibus et habitaturis nunc vel de cetero in eisdem et etiam in quibuscumque aliis personis tam privatis quam extraneis cujuscumque dignitatis status legis sexus secte et conditionis existant in castris villis loco et aliis predictis sive infra eadem contrahentes seu quasi licet in instrumentis emptionum per abbates preteritos et conventum dicti monasterii factis dudum a nostris predecessoribus dive memorie regibus Aragonum de mero et mixto imperio et alia criminali jurisdictione omnimoda predictorum implicari et vendi per inadvertentiam notariorum qui illa fecerunt dicta civilis jurisdictio videatur. Mandantes firmiter et expresse illustri Martino Dei gratia regi Trinacrie (Sicilia, triángulo) ducatuum Athenarum et Neopatrie duci primogenito nostro carissimo ac in omnibus regnis et terris nostris generali gubernatori et felici successori post dies nostros Deo propicio in eisdem ac ipsum paternali benivolentia que valemus astrictius exortando. Et insuper jubemus de certa scientia et expresse sub incursu ire nostre ac pena trium mille florenorum auri de Aragonia ejus vices gerenti in Cathalonia vicariis subvicariis Barchinone et Vallensis Villefranche et Penitensis et aliis officialibus et subditis nostris presentibus et futuris ad quos mine vel in futurum spectet et dictorum officialium locatenentibus quatenus donationem et concessionem nostram hujusmodi quam in omnibus et per onmia vim et robur perpetuum volumus et decernimus obtinere firmam habeant eamque teneant et observent tenerique et servari faciant inviolabiliter cum efffectu et contra non veniant aut faciant sive fieri aut venire contra permittant aliqua ratione. Quin potius vos dictum abbatem et conventum ac idem monasterium vestrosque et ejusdem procuratores officiales aliosque ministros in possessionem vel quasi dicte jurisdictionis que vobis et dicto monasterio damus in presentium superius contentorum manuteneant cum eam sicut pretangitur adeptam fueritis et deffendant nec ullo modo in ea impediant inquietent aut perturbent vos aut dictum monasterium nec officiales procuratores aliosque ministros ejusdam vel eorum locatenentibus sed omnino cunctis oppositum attentare volentibus impediant et prohibeant viriliter et potenter. In cujus rei testimonium presentem fieri jussimus bulla nostra plumbea comunitam. Data Barchinone secunda die augusti anno a nativitate Domini millesimo quadringentesimo quinto regnique nostri decimo. - Sig+num Martini Dei gratia regis Aragonum Valencie Maiorice Sardinie et Corsice comitisque Barcinone Rossilionis et Ceritanie. Rex Martinus. - Testes sunt Garsias archiepiscopus Cesarauguste Jacobus de Prades Berengarius de Capraria Petrus de Queralto Georgius de Caramany. - Sig+num Anthonii de Fonte scriptoris dicti domini Regis qui de ipsius mandato hec scribi fecit et clausit cum rasis et emendatis in lineis secunda martirii quarta constructam artificio duodecima termino proxime dicti castri et in terminis territoriis decimaseptima favor vigesima tertia superius distinctarum vigesima septima astringuntur trigesima secunda et religiosis abbati trigesima nona monasterii exercere quadragesima prima vestri quadragesima tertia bona eorum quadragesima quarta supradictos quadragesima quinta et quem seu quos volueritis quadragesima septima parte rejectis quinquagesima perpetuo et scienter quinquagesima septima et in quadra de Moia dicte sexagesima 
gratia regi sexagesima prima. Et insuper sexagesima secunda Vallensis Villefranche et Penitensis sexagesima sexta bulla nostra plumbea. - Dominus rex recognita prius per Bonanatum Petri licenciatum in decretis cui dictus dominus rex remiserat hanc videndam mandavit michi Anthonio de Fonte. - Pro. Pujol. (Pro: Protonotario).

Expulsión judíos herejes

sábado, 5 de septiembre de 2020

ANTÓN EITO MATEO, aragonés, catalán, luengas d´Aragón

L’aragonés y lo catalán, las atras luengas d’aragón.


ANTÓN EITO MATEO


Talmén iste no siga lo caso, y muitos de los leutors y leutoras ya tiengan bella mena d’informazión u conoxedura sobre lo tema que nos ocupa, pero a ormino, mesmo entre la propia ziudadania aragonesa, la esconoxedra de la reyalidá lingüistica aragonesa, y profés de las suyas dos luengas minoritarias, no ye un feito masiau estrordinario.

En Aragón la luenga mayoritaria y la unica ofizial ye lo castellano, pese a no estar una fabla propia d’Aragón, sino que estié incorporada a lo luengo de los sieglos, sustituyindo u reemplazando a l’aragonés en muitismos casos y a lo catalán en atros.

// Este es uno más de los ababoles que llaman aragonés a esta fablilla y catalán al occitano, usado por reyes de Aragón, como Pedro IIMartín I y posteriores, también los Trastámara y descendientes, por los diputats del General de Cathalunya y muchos otros. 

Als presentz, Pedro II, Aragón

Rey Martín I de Aragón, el humano, Martí I de Aragó.


tomo-i-texto-lxi-hoc-rey-martin-acta-valldoncella

- Senyor plauvos que la successio de vostres regnes e ten es apres obte vostre pervingue a aquell que per justicia deura pervenir e quen sia feta carta publica.
- Et dictus dominus rex respondens dixit: - Hoc.

- Plauvos donchs senyor que la successio de vostres regnes e terres apres obte vostre pervinga a aquell que per justicia deura pervenir e quen sia feta carta publica.
- Qui quidem dominus rex respondens dixit: - Hoc.

hoc

Et hiis dictis dictus Ferrarius de Gualbis repetens verba per eum jam prolata dixit hec verba vel similia in effectu: Senyor plauvos que la succesio dels dits vostres regnes e terres apres obte vostre pervinga á aquell que per justicia deura pervenir? et dictus dominus rex tunc respondens dixit: Hoc; de quibus omnibus petiit et requisivit dictus Ferrarius publicum fieri instrumentum per me protonotarium et notarium supradictum.

//

Breu güellada istorica


L’aragonés y lo catalán, como lo resto de las luengas romanicas prozeden de lo trestallamiento de lo latín en los esferens territorios de l’Imperio Romano tras la suya cayita, fendo-sen como luengas particulars fa más de mil añadas.


Ambas luengas iban a conbibir en lo seno de la Corona d’Aragón sin dengún problema, ni enfrontinamiento, solo cal beyer, que en lo discurso, u “Propuesta” de la Corona, que se feba debán de las Cortes, lo Rei charraba en catalán (luenga mayoritaria con catalans, balenzians, mallorquins y muitos aragoneses) y li contestaba l’Arzobispe de Zaragoza en aragonés.

Pero con lo tiempo lo desembolique iba a estar diferén, ya que l’aragonés nunca cuallaría como luenga culta, y tras la dentrata de la dinastía castellana de los Trastamara en lo trono aragonés con Fernando I en 1412 por lo compromiso de Caspe, rapidamén, tras un prozeso de castellanizazión de la clase “pulitica” d’allora y de l’uso alministratibo masibo de la nueva fabla, iba a prenzipiar-ne lo suyo retacule. Lo catalán en cambio si iba a cuallar como luenga culta, con una importán tradizión literaria ya desde lo siglo XIV.


Desde iste momento y casi dica uei, entre los charradors d’aragonés iba a disaparexer la conzenzia de charrar una luenga “diferén”, y iba a creyar-se la imachen de “eso es hablar mal”, “eso es castellano vulgar”, ezt. En lo caso de lo catalán, si bien la conzenzia lingüistica ha remanito amás tot lo tiempo en la mayoría de fablans de atras zonas, en lo caso de locatalán d’Aragón, a ormino por motibos pulíticos, se biene charrando de chapurreat, la nostra parla, dialectos locales, Y y atra terminoloxía que trata de negar categoría de luenga a lo charrau por ixas presonas.


Lo resultato de tot ixo en los nuestros días ye que emos a l’aragonés muito feble, tanto territorialmén, como por lo numero de charradors y con escasos recursos ta sobrebibir. La situgazión de lo catalán ye algo millor debiu a estar-ie amán de Catalunya, y a la millor situgazión de lo catalán unos quilometros más t’allá, amás d’aber más meyos, incluyita TV3 (Televisió de Catalunya), radios, prensa, en fin, mayors posibilidaz ta sobrebibir y de adautar-se a las parolas complexas soziedaz.

Bels datos sobre ámbas luengas

Uei, lo debate sobre las luengas minoritarias d’Aragón, ye cutiana autualidá. Muito esfuerzo y triballo ha estau menister ta plegar dica iste punto, y quizas ta cosa, que estarba lo pior.

L’aragonés, ha retaculato dica lo terzio norte de lo País, remanindo a pur de penar en lo Pirineo y Semontanos (sierras inferiors), zonas todas ellas de difízil azeso, mal comunicatas aún en la actualidad y en do lo turismo de masas se retrasé dica fa no muitas añadas.

Lo catalán, remane anque con bel retacule en la suya zona histórica, como ye toda la franja limítrofe con Catalunya (Franja de ponent ta los catalans y clamata Faxa oriental en Aragón). Curiosamen tot lo límite con lo País Valenciá, coinzide con la zona de fabla no catalana d’ixe territorio, y que muitos lingüistas consideran zona de luenga aragonesa, pues estié repoblata por aragoneses en tiempos de la denominata “reconquista”.

En cuanto a numero de charradors, debemos ir ta l’añada 1981, en cualo Zenso se’n incluyé una pregunta arredol de lo conoximiento y emplego d’atra luenga esferén a lo castella no en Aragón. Dica uei, no se disposan de más datos, sino ye de forma parzial en bella localidá, la almenistrazión aragonesa no ha tornato a preguntar-se, y casi ni a terestucar-se, que pasa con ixas milentas de ziudadanos y ziudadanas que han atra luenga materna. Ta la esmentata añada de 1981, la situgazión en Aragón con una poblazión de 1.213.099 personas, estarba la siguién en lo tema lingüistico:


POPULACIÓN

% DO TOTAL




ARAGONÉS

29.477

2,43




CATALÁN

48.029

3,96




CASTELAO

1.161.746

93,61





La poblazión de ambas luengas, s’amanaba ta las 80.000 personas, zifra que bien poderba aber estato mayor, pues mancan datos de zonas de luenga aragonesa, y la faina de conzienziazión d’ixas calendatas yera escasa, tras lo fosco periodo de la Adictadura franquista@. Bi eba qui afirmaba que ixa zifra poderba aber estata lo dople.

Autualmen, dar cualsiquier dato, ye un tanto aprezisau, pero no bi ha temor a entibocar-se si charrásenos de que istas zifras tenerban una puyada senificatiba.

Situgazión sozial

A l’ora de reyalizar cualsiquier mena d’analís, debemos prenzipiar por destacar la millor situgazión de lo catalán.


La influyenzia de la poderosa Catalunya, autúa de una traza ambibalén como cuasi tot en ista bida. Ista bezindá, afeuta en una millor situgazión de lo catalán ya que ye emplegato como beiclo de comunicazión entre los charradors de las dos zonas, bi ha meyos de comunicazión en catalán, unibersidaz, ezt., tot un mundo en do bochar-se y bibir en catalán. Por atro costau, iste “coqueteo” se beye mal desde la clase pulitica aragonesa, en do bi ha un aragonesismo de segunda, más bien un baturrismo de colors españolistas, que fa que se beiga con medrana a ista poblazión, bella cosa asinas como “tener al enemigo en casa”. Anque ista zona ye territorio aragonés desde cuasi la fundazión de lo biello reino prauticamen, y la frontera entre Aragón y Catalunya ista delimitata desde fa más de 500 añadas, bels partius catalans (y tamién chen aragonesa, anque istos los menos y aduyaus por la mayor riqueza y desembolique de Catalunya), con una bisión dezimononica y buena eredera de las tesis de Heidegger, beyen a Catalunya como tot territorio en do se charra catalán (los famosos Països Catalanos), y lo leco d’istas ideyas prechudica de retruque a toda la poblazión calano-charrán d’Aragón, a qui no se duda en considerar como “polacos”, o no aragoneses en muitos ámbitos de los “buenos aragoneses”. Al mismo tiempo esto faborexe posturas sezesionistas y blaberistas, que fan que rezientemén se haya inbentato ta desonra de toz los lingüistas que dica ahora no lo conoxeban un nuebo idioma lo orién-aragonés, y en bels casos, la cosa ha plegato dillá y en una redolada de la probinzia de Teruel (Matarranya) se i charra de lo baisch aragonés. D’ista fosca mezcliza entre pulitica y luenga poco bueno puede salir, y dica istos diyas lo catalán sigue sin reconoxer-se en Aragón como luenga, y se sigue charrando de chapurreat, en un intento de negar la identidá lingüística, que ta la gran mayoría de la clase pulitica ye un sinonimo d’identidá cultural, pulitica y nazional, y con ixe complexo d’inferioridá en lo respeutibe a Catalunya, continan perchudicando a Aragón.

Con tot y con ixo, lo catalán biene millorando la suya situgazión. Desde lo curso 83-84, se bienen fendo clases de catalán en los colexios de la Franja, grazias a un combenio MEC-DGA (Diputazión Cheneral d’Aragón). Los seminarios, premios, zertámens, ezt., han proliferato, y la situgazión ba millorando, grazias amás a la millora que plega abendo lo catalán en las atras zonas con desembolique telebisibo, de publicazions y de carauter legal. Lo millor escritor en luenga catalana en la autualidá y que mesmo ye plegau a sentir-se ta lo Nobel, se da lo caso de que ye aragonés, Jesús Moncada. Qué ocurrirba si preguntásenos por él difuera de la zona de fabla catalana?, li se esconoxerba, poco se sabe de él, agún ta muitos serba un mal aragonés, “¿A quién se le ocurre hablar catalán!, ¡en Aragón no se habla catalán!”.


La situgazión de l’aragonés, ye muito más complicada.Rancamos de una menor poblazión, menor conzenziazión, y menors meyos.


Durante sieglos lo prozeso de asimilazión por parte de lo castellano ha estato contino, de traza que l’aragonés ha reteculato cuasi irremediablemén. A la manca d’intrés y de conzenzia se ha chuntato la situgazión diglosica y lo nulo intrés almenistratibo y istituzional. S’ha tenito que aguardar dica la decada de los 70 ta que prenzipiase un prozeso de rebilque de la luenga a renaxedura, y se prenzipiasen a dar los trangos nesezarios ta la suya salbaguarda y la suya promozión dando-le unas ferramientas mudernas. Uei se contina ista luita, y anque la situgazión pareze ir cambeando a moniquet, encara continan amanexendo problemas. Desde la “intelectualidad” aragonesa, cuyos portabozes son muitos profesors de la Unibersidá de Zaragoza, se sigue negando la esistenzia de l’aragonés como luenga. Encara se charra de modalidades lingüísticas, hablas pirenáicas, hablas altoaragonesas, Y y atra carrazera d’etiquetas y denominazions en un intento de trestallar y debilitar más la unidá de la luenga. Istas posturas encara en han muitos de seguidors, y muita chen se zarra a sentir atras esplicazions y argumentos dezaga de lo manto zientifico unibersitario. De bez, con ista negazión, bienen las casi nulas aduyas y l’ausenzia de reconoximiento ofizial. Asinas que en istos más de bente añadas de mobilizazión y reibindicazión, lo peso de lo mobimiento ha cayito y contina fendo-lo en la iniziatiba pribata, asoziazions, coleutibos, ezt. Aunque uei los charradors patrimonials ya no s’abergüeñan de la suya luenga, y la incorporazión de neocharradors ye progresiba, falta muito por fer.

Uno de los prenzipals problemas de las dos luengas, ye la suya no reconoxedura ofizial. Ya se sabe, que la millor traza de negar un “problema” ye negar la suya esistenzia, y debán d’una cosa que no esiste, poco bi ha que fer.

Situgazión legal

Aragón iba a promulgar lo suyo primer Estatuto de Autonomía dezaga de la ditadura franquista en 1982. En él, en lo suuo articlo 747, tan apenas una menzión a Amodalidades lingüísticas@. Con iste eufemismo, los nuestros Apróceres@ definiban la reyalidá trilingüe de lo país. Isto yera una clara contrimuesta de la situgazión d’ixa puenda. La conzienziazión yera nula, y bi eba pasato poco tiempo desde las fosquedaz de la ditadura. De feito en la transizión pocos partitos puliticos aragoneses reconoxieron en los suyos pogramas la custión lingüistica, lo que contina suzedendo en la ctualidá.

En 1993, lo Chustizia d’Aragón (“Defensor del Pueblo” en lo suyo equibalén español, figura ya existén desde la Edá Meya y uno de los simbolos de l’autogubierno aragonés) iba a emitir un duro informe contra las diferens alministrazions con competenzias en lo tema lingüístico, destacando la precaria situgazión de l’aragonés y lo catalán, y l’albandono de los dreitos lingüísticos de los suyos charradors 48. Iste Chustizia, Emilio Gastón, no iba a ripetir en lo cargo. A radiz d’iste informe, s’iba a creyar la Plataforma para la defensa de las luengas minoritarias d’Aragón, que achunta a la prautica totalidá de asoziazions que triballan en la promozión y estudio de l’aragonés y lo catalán en Aragón. Ista unión ha balito ta dar mayor fuerza y balura a las reibindicazions, ya que se trata de no trestallar esfuerzos y mensaches, de bez que se lograba una mayor repercusión en prensa. Miembros de la Plataforma ya han comparezito debán lo Gubierno d’Aragón y la Comisión d’Educazión y Cultura de las Cortes en dos ocasions en 1995 y 1996.

En 1996 y tras una puenda de rebindicazions autonomistas, s’iba a adempribiar desde los partius mayoritarios (PSOE y PP), que se reformase l’Estatuto, dando como risultato lo que belunos denominan “autonomía plena”. En iste nuebo testo legal, ya a la fin amanexe la parola luengas, en lo articlo 749, aunque contina sin dezir-ie cuals.

En ista mesma añada 1996, tras dibersas iniziatibas parlamentarias, se premite la presentazión debán las Cortes de custionss y entrepelazions en aragonés y catalán. Tamién se da un trango de chigán, con la creyazión por unanimidá de todas las collas parlamentarios la Comisión Espezial de Parolatica Lingüística, que deberba elaborar un ditamen sobre la situgazión de las luengas d’Aragón, que luego tenerba presentar a las ditas Cortes. De otubre de 1996 ta marzo de 1997, la Comisión de las Cortes sentirba a profesors, escritors, espiertos,conzellos, ezt. toda una ripa d’opinions, datos, intreses y deseyos, arredol de la reyalidá lingüistica d’Aragón.

Lo Ditamen d’ista comisión estié feito publico lo 4 de abril de 1997, y dispués de siguir toz los tramites parlamentarios iba a estar aprobato lo 6 de nobiembre d’ixa mesma añada en las Cortes d’Aragón con los botos a fabor de Partido Aragonés (PAR), Partido Socialista (PSOE), Izquierda Unida (IU) y Chunta Aragonesista (CHA), y la astenzión de lo Partido Popular (PP). No bi abié como se beye dengún boto en contra anque la deseyada unanimidá parixeba crebata.


Puede beyer-se iste informe entre atros en Fuellas d=Informazión d´o Consello d´a Fabla Aragonesa,, n1 94, (Uesca, marzo-abril 1993), pp. 15-29.
Estatuto de Autonomía de Aragón. Texto reformado por la Ley Orgánica 5/1996 de 30 de diciembre, Zaragoza, Gubierno de Aragón, 1997, p. 13.


En dito Ditamen se demandaba al Gubierno d’Aragón a la presentazión antis de la fin de 1997 d’un proyeuto de lei de luengas d’Aragón en lo que se recullisen las custions alazetals espuestas en lo Ditamen50, ye dizir:


lo reconoximiento legal, como luengas propias d’Aragón, de l’aragonés y de lo catalán;


la efensa y la promozión de ditas luengas y de las manifestazions culturals con ellas enreligadas;


l’amostranza de las dos luengas propias d’Aragón en los suyos territorios respeutibos (Alto Aragón y Franja Oriental);
lo rispeto a las barians locals de las dos luengas;


la protezión de la edizión y publicazión;


la garantía d’un minimo de presenzia en los meyos de comunicazión publicos;


la retulazión publica en la luenga propia de lo territorio;


regulazión de l’uso de l’aragonés y de lo catalán en las almenistrazions publicas;


la creyazión d’un organo almenistratibo encargato de la normalizazión lingüística;


la creyazión d’una unidá almenistratiba de traduzión ofizial aragonés-castellano y catalán-castellano.


Como puede beyer-se, los conte nitos de lo Ditamen yeraa amplos, y ubriban una nueba ambiesta ta l’aragonés y lo catalán. Asinas como que la inorata Lei de Normalizazión Lingüística se beyeba amán.


Pero iste plazo no s’ha cumplito pas. Dispués de la presentazión d’un borrador de minimos, lo Gubierno d’Aragón encargó a una Comisión de Expertos, que analizasen iste borrador y fesen correuzions, alportazione y las milloras que fesen onra. En febrero de 1998 se costituyé en Uesca, dita Comisión, en la que bi eba ripresentans de la D.Ch.A., churistas, y ripresentans de la Plataforma ta la Efensa de las Luengas Minoritarias d’Aragón, con lo encargo de, rancando de lo

Tot lo prozeso de comparezenzias y las conclusions de lo Ditamen pueden beyer-se en Boletín Oficial de las Cortes de Aragón, n1 105 (Zaragoza 21 de abril de 1997), pp. 3998-4011.

borrador de la D.Ch.A., consensuar y cuaternar lo borrador definitibo de do saldrá lo deban proyeuto que en zagueras se nimbiarba ta las Cortes d’Aragón, ta la suya tramitazión, por lo Gubierno d’Aragón. Las reunions de triballo iban a fer-sen de marzo ta mayo alto u baxo, mes en lo que se remitié ta lo Gubierno d’Aragón ixe debanproyeuto de Lei.

Sin dembargo lo prozeso sigue fendose más luengo, y debán de l’amanamiento de las eleuzions de la benién añada, se fa reyal la medrana de que anque se presentase iste debanproyeuto a las Cortes, no’n tiengan tiempo reyal ta la suya aprebazión, con lo que ta la benién lexislatura se deba rancar de zero atra bez.

A modo de sintesis

Como emos prebato d’eaplicar, y anque la situgazión inizial ye muito esferén, l’aragonés y lo catalán, padexen los mesmos problemas, la mesma incomprensión y la mesma intransixenzia. Isto ha feito posible una comunidá d’intreses, y lo dessembolique de un triballo de conchunta, que bien poderba dar agora buenos risultatos, anque lo pesimismo se ba fendo con nusatros a ormino.

La ipotetica Lei no ye la panazea, amás limitarba l’uso y promozión a las zonas de uso predominán de las dos luengas, pero si que ye la ferramienta alazetal y l’arranque de beniens autuazione y estratechias de triballo. Con iste referén y la suposata aduya legal, ya poderban prenzipiar a empla ntiyar-sen atras azions y soluzions dica agora impensables.

Sin dembargo la sensibilidá lingüistica y la educazión en lo multiculturalismo distan muito d’estar una reyalidá en Aragón y en atros territorios de l’Estato. Lo peso de lo monolingüismo tradizional que se nos ha imposato en los zaguers sieglos, asinas como bisions anticuatas en lo pulitico y en lo sozial, son problemas que encara rastramos a las puertas de lo sieglo XXI. Lo futuro quizá siga en lo sino de la Unión Europea, que en primeras parixe más rezeutiba a lo tema lingüistico. Amás de lo reconoximiento de raso de l’aragonés como luenga, asinas como de lo refirme a lo catalán, son barias las resoluzions y normas en do s’ampara y promueben los dreitos lingüisticos de las comunidaz minoritarias d’Aragón, cabe aponderar lo contenito de barias resoluzions de lo Parlamento Europeo: la Declarazión final de la Conferenzia de las rexions pirenencas de 10 de chunio de 1982; la de 30 de nobiembre de 1987, sobre las luengas y culturas de las minorías rexionale y etnicas de la Comunidá Europeya; la de 11 d’abiento de 1990, sobre la situgazión de las luengas en la Comunidá, y la de 9 de febrero de 1994, sobre las minorías culturals y lingüisticas de la Comunidá Europeya. Tamién cabe siñalar la Carta Europeya de las luengas rexionals o minoritarias de 1992 y la Declarazión Unibersal de los Dreitos Lingüisticos de 1996.

Uei estamos más zerca que nunca en la parola istoria de dar un senificatibo trango entadebán en la reafirmazión de lo nuestro deseyo de continar emplegando la parola luenga, de siguir charrando como nos han amostrato y de nombrar lo mundo con las parolas parolas. No se si lograremos bel enanto, pero de fixo que lo nuestro compromis y las parolas reibindicazions son astí, y tanimientres bi agia ninons que charren en aragonés, en catalán, en asturiano, en gallego, Y la parola luita merexe la pena y be de continar, buscando una soziedá más chusta y más libre que nos rispete por lo que semos, como semos y sobre tot que rispete las parolas luengas.