Aimeri de Péguilain.
De fin' amor comenson mas cansos
Plus que no fan de nulh' autra sciensa,
Qu' ieu non saubra nien, s' amors non fos,
Et anc tan car non comprei conoissensa;
Qu'ab belh semblan, aissi cum fai traire,
Me vai doblan quascun jorn mon martire,
Qu'en la boca m fes al prim doussezir
So que m' a fag pueys al cor amarzir.
Si de merce acuzar fos razos,
Digna fora de ma desbevolensa,
Qu'amors vens me e chauzimenz amdos,
Et us non a d' els poder que lieys vensa;
Per so m cuia de tot en tot aucire,
Quar sap e ve que merces n' es a dire;
Pero no m vol del tot viatz aucir,
Abans me fai languen, piegz de morir.
Piegz a de mort selh que viu cossiros,
E non a joy, mas dolor e temensa,
Pueys ve la ren qu' el pogra far joyos,
On non troba socors ni mantenensa.
E doncs ieu, las! que sui d' est mal suffrire
De mil dolors, fos d' un sol joy jauzire!
E ja no fos mas per mi escarnir,
Si m degra far ab belh semblan languir!
Mas non a tort qu' ieu am lieys a rescos
Ins e mon cor, e no 'l n' aus far parvensa;
D'aitan fas eu a guiza d' orgulhos,
Quar sol de lieys aus aver sovinensa:
Mas ieu non puesc ad amor contradire;
So que 'l platz am, e so que 'l platz adire;
Pero cum folhs mi vuelh enfolhetir,
Quar encaus so que no vuelh cosseguir.
Qu'el sieus cars pretz es lo mielher dels bos,
Pueys la beutatz es egual la valensa:
Cum plus remir ni vey d' autras faissos,
Ades m' es vis que sa beutatz agensa;
Per qu' ieu no l' aus preian mon cor devire,
Mas que denan li fremisc e 'lh sospire,
Quar sa beutatz fai ma boca mudir;
Mas sospiran la 'n cug far avertir.
Dels huelhs no vey lieys cui de cor remire,
Per qu'ensemps plor mesclamen e sospire;
E si s laisses a merce convertir,
Dreitz for' hueymais que m fetz vas si venir.
Reys d' Aragon, tant aguizatz de dire
Als ben dizens, qu' us non sap on se vire,
Qu'a l' un bon fag faitz l' autre cosseguir,
Per qu' om tem dir lo ben pel miels gequir.
____
Selh que s' irais ni guerrey' ab Amor,
Ges que savis no fai, al mieu semblan,
Quar de guerra ven tart pro e tost dan,
E guerra fai mal tornar en peior;
En guerra trop, per qu' ieu non la volria,
Viutat de mal e de ben carestia;
E fin' amors, si tot mi fai languir,
A tant de joy que m pot leu esjauzir;
Que 'l plazer so plus que l' enuey d' amor,
E 'l be que 'l mal, e 'l sojorn que l' afan,
E 'l gaug que 'l dol, e 'l leu fays que 'l pezan,
E 'l pro que 'l dan son plus, e 'l ris que 'l plor.
Non dic aissi del tot que mal no i sia,
E 'l mal qu' om n' a val mais que si 'n gueria,
Quar selh qu' ama de cor non vol guerir
Del mal d' amor, tant es dous per sufrir!
Enquera truep mais de be en amor,
Qu'el vil fai pros e 'l nesci gen parlan,
E l' escars larc e leyal lo truan,
E 'l folh savi e 'l pec conoissedor,
E l' orgulhos domesg' e humilia,
E de dos cors fai un, tan gen los lia;
Per qu' om non deu ad amor contradir
Pus tan gen sap comensar e fenir.
S' ieu l' ai servit, pro n' ai cambi d' amor
Ab que ja plus no m fassa mais aitan,
Qu'en mainh locs m' a fag tan aut e tan gran,
Don ja ses lieys no pogr' aver honor,
E moutas vetz mi gart de vilania,
Que ses amor gardar no m' en sabria;
E manhs bos motz mi fai pessar e dir,
Que ses amor no i sabria venir.
Bona domna, de vos tenc e d' Amor
Sen e saber, cors e cor, motz e chan;
E s' ieu res fatz que sia benestan
Devetz n' aver lo grat e la lauzor,
Vos e Amors, que m datz la mayestria;
E si ja plus de ben no m' en venia,
Pro n' ai cambi, segon lo mieu albir;
E si plus fos, be saubra 'l plus grazir.
Chansos, vai t'en de ma part e d' Amor
Al pro, al ric, al valen, al prezan
A cui servon Tyes et Alaman,
E sopleyo cum bon emperador;
Sobr'els majors a una majoria,
Honor e pretz, larguez' e cortezia;
Larcs es de cor, d' amar e de servir,
Valens de fag per ric pretz conquerir.
Bona domna, la genser etz que sia,
Vas vos azor e soplei nueg e dia;
Jamais de vos no me volrai partir,
Qu'en tot lo mon non pogra miels chauzir.
___
D'aisso don hom a lonjamen
Ben dig entr' els conoissedors,
Si 'n dis pueis mal vilanamen,
Es a tot lo mens dezonors,
Qu' aycelh que se mezeys demen
Del ben qu' a dig, no m' es parven,
Des qu' es trobatz ben dizen fals,
Qu' el dei' om creire dizen mals.
S'elh disses al comensamen
Lo mal, ans qu' elh bes digz fos sors,
Dissera plus cubertamen
E semblera vers als plusors.
Mas pero ben aven soven
Qu'aisso qu' om cre blasmar defen;
Doncs non es d' ome qu' es aitals
Lo bes digz bo ni 'l mals digz mals.
Us que dis ben premeiramen
Que de bas aut poiet amors,
E 'n dis apres mal sotilmen
Per far semblar sos mals peiors;
E per plus enganar la gen
Ab proverbis dauratz de sen
Et ab parauletas venals,
Vol far creire del ben qu' es mals.
Non es bes qui fai d' avinen,
Segon lo mon, so qu' es valors;
E que s garda de falhimen
On plus pot; e creys sa lauzors,
Si es; mas non pot far nien,
Si non a l' amajestramen
D'Amor, qu' es majestre lials,
Qu' ensenha triar bes dels mals.
Qu'el cor nays on amors empren
Ensems ardimens e paors;
Qu'en saviez' a l' ardimen
E volpilhag' en las follors;
E pueys es arditz eissamen
De larguez' e d' ensenhamen,
E volpilhs d' escarsez' e d' als
Que fos vilania ni mals.
Per so m par que, qui eitz mal, men
Del majestre que dona 'l sen
Cum sia hom valens e cabals,
Ni cum se pot gardar de mals.
Quar val plus e conoys e sen
Na Joana d' Est, et enten
Mielh, segon lo dreg jutge, quals
Deu hom dir d' amor bes o mals.
___
Li folh e 'l put e 'l filhol
Creisson trop, e no m' es belh;
E 'l croy joglaret novelh,
Enueyos e mal parlan,
Corron un pauc trop enan,
E son ja li mordedor
Per un de nos, duy de lor,
E non es qui los n' esquerna.
Greu es quar hom lor acol,
E non lor en fai revelh:
Non o dic contra 'N Sordelh,
Qu'el non es d' aital semblan,
Ni no s va ges percassan
Si col cavalier doctor;
Mas, quan falho 'l prestador,
Non pot far V ni VI terna.
Lo marques part Pinairol,
Que ten Saluz' e Revelh,
No vuelh ges que desclavelh
De sa cort, ni an lunhan
Persaval, que sap d' enfan
Esser mayestre tutor;
Ni un autre tuador,
Qu' ieu no vuelh dir, de Luzerna.
Aitals los a com los vol
Lo marques d' Encantarelh,
Nicolet, e 'l trufarelh
Que venon ab lui e van,
E non del tot per lor dan,
Be s son trobat d' una color;
A tals vassals tal senhor;
Dieus lor don vita eterna!
Ar veiretz venir l' estol
Ves Malespina e 'l tropelh,
Donan la carn e la pelh;
Et ades on piegz lor fan
E menhs de merce lor an,
Trop son li combatedor,
E pauc li defendedor;
Mortz son, si Dieus no 'ls governa.
Estampidas e rumor
Sai qu'en faran entre lor,
Menassan en la taverna.
